Aymara runa

Wikipediamanta
Aymara runakuna
Aymara raymi, Qupaqhawana, Puliwya
Mama llaqta  Qullasuyu
 Chirisuyu
Piruw
Riqyun Antikuna
Runakuna ca. 3.000.000
Simi Aymara simi
Iñiy Katuliku iñiy,
Tawantinsuyu iñiy

Aymara wiphala

Aymara runa icha Aymar runa nisqaqa lliw aymara simita rimaq runakunam, Piruw, Puliwya, Chili mama llaqtakunapi tiyaq.

Buliwya mama llaqtapi kawsaq Aymara runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Buliwya mama llaqtapiqa 2.098.317 Aymara runakunam kawsanku, Chuqiyapu suyupi, Uru Uru suyupi, P'utuqsi suyupipas.

Piruw mama llaqtapi kawsaq Aymara runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kunan pachapiqa Piruw mama llaqtapi Aymara runakuna aswanta Ariqipa, Muqiwa, Punu, Taqna suyukunapi kawsanku.[1]

Suyu Wamani K'iti
Ariqipa Kaylluma Achuma, Qhawanakunti, Qallalli, Kaylluma, Qupuraki, Chiway, Wampu, Wanka, Ichhupampa, Lari, Lluta, Maqa, Madrigal, Maqhis, Chuka, Siwayu, Thapay, Tisku, Tuti, Yanqi
Muqiwa General Sánchez Cerro Quwalaqi, Chujata, Ichuña, Kapilla, Lluq'i, Matalaqi, Umati, Pukina, Kinistakilla, Ubinas, Yunka
Muqiwa Mariscal Nieto Qaruma, Kuchunwaya, Muqiwa, Samiwa, Qalaqhuya Turata
Punu Chukuwitu Chaka Marka, Wakullani, Chulli, Q'illuyu, Pisaquma, Pumata, Sipita
Punu Qullaw Qapasu, Kunturiri, Jilawi, Pilkuyu, Santa Rusa
Punu Wankani Quqata, Wankani, Wat'asani, Jinchupalla, Pusi, Rusaspata, Taraqu, Wayna Willk'i
Punu Lampa Santa Lusiya, Wila Wila
Punu Muhu Qunima, Wayrapata, Muhu, Tilali
Punu Punu Axura, Chukuwitu, Platiriya
Punu Putina Ananiya, Ayrampuni, Putina, Qillqapunku, Sina
Punu Yunkuyu Anapia, Qupani, Quturapi, Ullaraya

Tinikachi, Unikachi, Yunkuyu

Taqna Kantarawi Kayrani, Kamilaqa, Kantarawi, Quriwaya, Wanwara, Kilawani
Taqna Tarata Chukatamani, Istiki, Istiki Pampa, Sitajara, Susapaya, Tarata, Tarukachi, Tikaku

Musiku[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Allpa llamk'ay, qhuya, challwa hap'iy.

Rimay[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Aymara runakunaqa Aymara simitam rimanku.

Kaymi huk rimankuna (qhichwa simi - aymara simi):

  • Ñuqa: Naya
  • Qam: Juma
  • Pay: Jupa
  • Ñuqanchik: Jiwasa, jiwasanaka
  • Ñuqayku: Nanaka
  • Arí: Jisa
  • Manam: Janiwa
  • Hatun: Jach'a
  • Uchuy: Jisk'a
  • Wawa: Wawa
  • Tayta: Awki, tata
  • Mama: Tayka, mama
  • Qhari: Chacha
  • Warmi: Warmi
  • Dyus: Tatitu, Yus

Runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Aymara warmi, mañachkaq (Buliwya mama llaqtapi)

Kaypipas qhaway[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. Obed Caro Meza, Guia de Relacionamiento con pobladores Aymaras, INDEPA 2011

Hawa t'inkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Wallqanqa (Piruw) Buliwya suyupi runa llaqtakuna Unancha (Buliwya)
Antikuna, Qullaw: Aymara runa · Chipaya runa · Qhichwa runa · Uru runa
Amarumayu sach'a-sach'a suyu: Aphru-buliwiyanu · Araona · Ayoreo · Baure · Kanichana · Kawiña · Kayuwawa · Chaqubu · Chiman · Chikitus · Ese'eqha · Warasuqwe · Warayu · Itonama · Huwakinyanu · Leqos · Machineri · Maropa · Moré · Moseten · Mowima · Musu · Yura (Nawa) · Pakawara · Siryono · Takana · Toromona · Yaminawa · Yuki · Yurakari
Hatun Chaku: Tapiete runa · Waraniyi runa (Chiriwanu, Simba) · Weenhayek runa
Hukkuna indihina runa llaqtakuna: Qumlik
Mawk'a runa llaqtakuna: Inka
Wallqanqa (Piruw) Piruw suyupi runa llaqtakuna Unancha (Piruw)
Qhichwa rimaq runa llaqtakuna: Qhichwa runa · Chanka runa · Inka · K'ana runa · Qanchi runa · Q'irus · Wanka · Kichwa runa: Llakwash · Napuruna · Piruwanu Pastasa runa
Amarumayu sach'a-sach'a suyupi runa llaqtakuna: Qhichwa runa: Llakwash, Napuruna, Qhichwa Pastasa-Tigre · Arawak rimaq runa llaqtakuna: Amuesha, Ashaninka, Kulina, Chamikuru, Machiqinqa, Nomatsiguenga, Piru · Hiwaru rimaq runa llaqtakuna: Achual, Awahun, Kandoshi, Wampisa, Shuwar · Pano rimaq runa llaqtakuna: Amawaka, Kapanawa, Kashibo-Kakataibo, Kashinawa, Isqunawa, Mayo-Pisabo, Mayuruna, Yura (Nawa), Sharanawa, Shipibu-Qunibu, Yaminawa · Tupi-Waraniyi rimaq runa llaqtakuna: Kukama-Kukamilla · Kawapana rimaq runa llaqtakuna: Chayawita, Jebero · Manaraq allinchurasqa: Tawshiru, Tikuna, Urarina · Peba-Yagua rimaq runa llaqtakuna: Yagua · Witoto rimaq runa llaqtakuna: Bora, Witoto, Okaina · Harakmbet rimaq runa llaqtakuna: Amarakaeri · Takanu rimaq runa llaqtakuna: Ese' Ejja · Tukanu rimaq runa llaqtakuna: Payawa, Siquya · Sapara rimaq runa llaqtakuna: Sapara: Arabela, Ikitu
Hukkuna indihina runa llaqtakuna: Aymara runa · Uru runa
Mawk'a runa llaqtakuna: Chachapuya · Chimu · Inka · Muchik · Wari
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aymara_runa&oldid=665985" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)