Q'irus

Wikipediamanta
Qiru nisqaqa huk sut'ikunayuqmi; Qiru (sut'ichana) rikuy.
Q'iru
Mama llaqta Piruw
Suyu Qusqu suyu, Pawqartampu pruwinsya, Pawqartampu distritu
Runakuna ca. 600
Simi Qhichwa simi
Iñiy Katuliku iñiy,
Tawantinsuyu iñiy


Q'iru llaqtap saywitun.

Q'irus (q'iru + -s "-niraq, -hina, -sapa": "q'irusapa, sach'asapa")[1] icha Q'iru llaqtaqa (Q’eros, Q’ero qillqasqapas) Piruwpi ayllu llaqtam Qusqu suyupi, Pawqartampu pruwinsyapi, Pawqartampu distritupi.

Q'irupiqa pusaq ayllu llaqtacham: Kiku Q'irus (Kiku Q’eros), Hapu Q'irus (Hapu Q’eros), Hatun Q'irus (Hatun Q’eros), Q'irus Tuturani (Q’eros Totorani), Markachiya (Marcachea), Pukara (Pucara), Q'achupata, K'allakancha (K’allacancha). Chay ñawpaq pichqantin ayllu llaqtaqa 21 kaq pachakwatap qallariyninpi "Q'iru runa llaqtam kanchik" nispa rimarirqan. Tukuy Q'iru ayllu llaqtantinpiqa 600-chá runa kawsachkan.

Chaypi runakunaqa Qhichwa simillatam rimanku. Achka kwintukunapi Inkarrí nisqamantam willakunku.

Q'irupiqa kunanraq paqu yachaqkunam tiyan, huk altumisayuq achka pampamisayuqpas.

Yachay wasipi kastilla simillapi yachachiq kaptinsi, huk waynakunaqa pisi kastillanutapas rimanku.

Q'iru runakunaqa inkakunap qhipaq chawchunkunas. Ispañamanta awqakunas lliw runakunata wañuchiyta munaspa chayamuptin, pisilla inkakunas Q'iru k'itiman ayqispa kawsayninkuta qispiyta atirqanku. Urqup apunkunaqa ispaña awqaqkunata Wiraquchapampapi chamqaspa wañuchispas inka runakunataqa yanaparqanku. Chaymanta pachas Q'iru k'itipi kawsanku. Q'iru runakunaqa willkankunas.

Q'irupi asindapas karqan. 1963 llaqtapi Q'iru llaqtayuqkunaqa asindaduntas qarquspa ayqichirqanku.

Liwrukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Hawa t'inkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Widyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. Rodolfo Cerrón Palomino 2002/2004, kaypi: Vidal César Carbajal Solís: Runasimi, kastillasimi ayllu ukhupi q'iruskuna hap'ipakusqankumanta. La Paz 2006, p. 112.
Wallqanqa (Piruw) Piruw suyupi runa llaqtakuna Unancha (Piruw)
Qhichwa rimaq runa llaqtakuna: Qhichwa runa · Chanka runa · Inka · K'ana runa · Qanchi runa · Q'irus · Wanka · Kichwa runa: Llakwash · Napuruna · Piruwanu Pastasa runa
Amarumayu sach'a-sach'a suyupi runa llaqtakuna: Qhichwa runa: Llakwash, Napuruna, Qhichwa Pastasa-Tigre · Arawak rimaq runa llaqtakuna: Amuesha, Ashaninka, Kulina, Chamikuru, Machiqinqa, Nomatsiguenga, Piru · Hiwaru rimaq runa llaqtakuna: Achual, Awahun, Kandoshi, Wampisa, Shuwar · Pano rimaq runa llaqtakuna: Amawaka, Kapanawa, Kashibo-Kakataibo, Kashinawa, Isqunawa, Mayo-Pisabo, Mayuruna, Yura (Nawa), Sharanawa, Shipibu-Qunibu, Yaminawa · Tupi-Waraniyi rimaq runa llaqtakuna: Kukama-Kukamilla · Kawapana rimaq runa llaqtakuna: Chayawita, Jebero · Manaraq allinchurasqa: Tawshiru, Tikuna, Urarina · Peba-Yagua rimaq runa llaqtakuna: Yagua · Witoto rimaq runa llaqtakuna: Bora, Witoto, Okaina · Harakmbet rimaq runa llaqtakuna: Amarakaeri · Takanu rimaq runa llaqtakuna: Ese' Ejja · Tukanu rimaq runa llaqtakuna: Payawa, Siquya · Sapara rimaq runa llaqtakuna: Sapara: Arabela, Ikitu
Hukkuna indihina runa llaqtakuna: Aymara runa · Uru runa
Mawk'a runa llaqtakuna: Chachapuya · Chimu · Inka · Muchik · Wari
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Q%27irus&oldid=670531" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)