Urin Qichwa

Wikipediamanta
Qhichwa simi (Urin runasimi)
Kaypi rimasqa: urin Piruw, Buliwya, chinchay Arhintina
Suyukuna: {{{zona}}}
Rimaqkuna:

• Mama rimay:
• Hukkuna:

yaqa 7.940.000 (2009)

• mana riqsisqa
• mana riqsisqa

Ñiqi: {{{rank}}}
Rimaykunap ayllun: Qhichwa

 Wamp'uy rimay
  Urin runasimi

Tukri simi:
Kay mama llaqtakunapi: Piruw, Wuliwya
Kaypa kamachisqan: Manam kamachisqachu
Tuyrukuna
ISO 639-1 qu
ISO 639-2 que
ISO 639-3 que
SIL Llapa k'iti rimayqa kikin tuyruyuqmi:
cquChili
quhUrin Buliwya
qulChincha Buliwya
qusSantiago del Estero
quyAyakuchu-Chanka
quzQusqu
qve – Anti Apurimaq
qxpPunu
qxuAriqipa
Maypim Urin runasimita rimachkanku
Kaytapas qhaway:
Rimay - Rimaykunap ayllun - Katiguriya:Rimay

Urin Qhichwa nisqaqa urin Piruwpi, Buliwyapipas, Jujuypipas Qhichwa simipaq allin qillqayninmi.

Chay allin qillqaytaqa tayta Rodolfo Cerrón Palominom kamaspa, 1994 watapi urin qhichwa simipaq qhichwa - kastilla simi taqitas uyaycharqan. Chay Chanka Qusqu Qullaw allin qillqaytaqa Piruwpa urinpi, Wuliwyapipas llamk'achinchik, chay hinataq wikipidiyapi. Arhintinap runasiminpaq chay hinallataqmi allin kanman.

Lliw k'iti rimaykunamanta aswan ñawpaq t'uqyaykuna hinam qillqanchik, ahinataq:

Ayakuchupi Qusqupi Wuliwyapi Allin qillqay
[upjaj] [uhjaj] [uxjaj] upyay
[utχa] [usqʰa] [ushqʰa] utqha
[ʎamkaj] [ʎaŋkʼaj] [ʎaŋkʼaj] llamk'ay
[ɲuχaŋchik] [noqaŋchis] [noqaŋcheχ] ñuqanchik
[-ʧka-] [-ʃa-] [-sa-] -chka-
[punʧaw] [pʼunʧaj] [pʼunʧaj] p'unchaw

Ñawinchana[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Rodolfo Cerrón Palomino: Quechua sureño, diccionario unificado quechua-castellano, castellano-quechua. Biblioteca Nacional del Perú, Lima 1994.
  • Óscar Chávez Gonzales: Urin Qichwa. Siminchik allin qillqanapaq: chankakunapaq qullawkunapaqwan. Editorial Textos, Lima 2017. 72 pp., ISBN 9786124686832
  • César Itier: Diccionario Quechua Sureño - Castellano. Editorial Commentarios, Lima 2017. Número de páginas: 303 pp, 3900 simikuna, ISBN 9789972947094
  • Alfredo Torero: Los dialectos quechuas. Anales Científicos de la Universidad Agraria, 2, pp. 446–478. Lima, 1964.
  • Alfredo Torero: La familia lingüística quechua. En: Pottier, Bernard (ed.) América Latina en sus lenguas indígenas. Caracas; Monte Avila Editores, C.A. pp. 61-92., 1983.

Simikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kaypim wakillan Apulu qhichwa siminpa siminkunaqa wak runasimi k'iti rimaykunap siminwan:

Urin runasimi Apulu qhichwa simi Ayakuchu Chanka runasimi Qusqu-Qullaw runasimi Qullasuyu qhichwa simi
llamk'ay llank'ay llamkay llank'ay llank'ay
p'unchaw p'unchay punchaw p'unchay, p'unchaw p'unchay, p'unchaw
qam qan qam qan qan
upyay ujyay upyay ukyay ujyay
ñuqanchik nuqanchis ñuqanchik nuqanchis, ñuqanchis nuqanchis, nuqanchik, nuqanchiq, nuqanchaj; ñuqa-...
achka achkha achka askha ashkha
kimsa kimsa kimsa kinsa kinsa
pichqa phichqa pichqa pisqa phishqa
huk uj huk huk uj
kichka khichka kichka kiska khishka
uchpha uchpha uchpa uspha ushpha
lliw lliw lliw lluy, lliw (mana kanchu)
wawqi wawqi wawqi wayqi, wawqi wawqi
qillqay qilqay qillqay qilqay qilqay
qullqi qulqi qullqi qulqi qulqi
hatun athun hatun hatun jatun
allpa jallp'a allpa allpa, hallp'a jallp'a
tayta tata tayta tayta, tata tata
t'anta t'ant'a tanta t'anta t'anta
waqyay wajay wakyay wahay, waqyay wajyay
ruray, ruway ruway ruway, ruray ruray, ruway ruway
yuyay yuway yuyay yuyay yuyay
yaykuy waykuy yaykuy haykuy yaykuy
millma, millwa willma millma; millwa millma, willma, millwa millma
rawray; yawray lawray rawray yawray, llawray, rawray lawray, larway
unu/yaku unu yaku unu yaku
-chka- -chka- -chka- -sha-, -sya-, -ska-, -sa-, -chha- -sa-, -sha-, -shya-, -shka-, -sya-
-pti- -qti- -pti- -qti- -qti-
-mi/-m -mi/-m -mi/-m -mi/-n -mi/-n
-pa/-p -paq -pa/-p -pa/-q -pa (-pata)/-q (-qta, -qpa, -qpata)


Hawa t'inkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Urin_Qichwa&oldid=673495" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)