Apurimaq suyu

Wikipediamanta
(Apurimaq Suyu-manta pusampusqa)
Apurimaq suyu
Apurimaq jach'a suyu
Departamento de Apurímac
Uspaqucha Ampay nina urquwan, Apurimaq suyu
Saywitu Wallqanqa
Unancha
unancha, Awankay
unancha, Awankay
.
Mama llaqta Piruw
Tinkurachina siwikuna 14°10′00″ S 72°45′20″ O
Uma llaqta Awankay
Pruwinsyakuna 7
Distritukuna 77
Simikuna qhichwa simi, kastilla simi
Runakuna 438 782 (2007 watapi)
Runa ñit'inakuy ~ 21 runa / km²
Hallka k'iti kanchar 20 875 km²
Hanaq kay 5.331 m (aswan hanaq)
Kamasqa wata 28 ñiqin ayriway killapi 1873 watapi
Kamachiq runa
(2019–2022)
Baltazar Lantarón Núñez
Karu rimay tuyru +83
Pacha suyu UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan regionapurimac.gob.pe
Apurimaq suyup pruwinsyankuna

Apurimaq suyu (aymara simipi: Apurimaq jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Apurímac) nisqaqa Piruw mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Awankay llaqtam.

Wiñay kawsay[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Saywiti rumi, Apurimaq suyu, Piruw

Kamasqa 28 ñiqin ayriway killapi 1873 watapi.

Allpa saywachi[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Chiriqunuy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

15 °C (25° / 12°)

Yurakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Uywakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Anti ukumari
  • Puma (Puma concolor)
  • Taruka (familia: Cervidae):Uqi taruka
  • Anti ukumari (Tremarctos ornatus)
  • Wisk'acha
  • Atuq (Pseudalopex culpaeus = Dusicyon culpaeus)
  • Achuqalla (Mustela frenata)
  • Wanaku (Vicugna pacos)
  • Ruysiñur (Luscinia megarhynchos)
  • Ch'usiqa (Strigiformes)
  • Irpa (familia Columbidae): (Zenaida meloda)
  • Yuthu (Tinamidae)
  • Parya (genus Passer)
  • Q'inti (Trochilidae)
  • Luru (familia Psittacidae)
  • Yaka-yaka (familia Picidae)
  • Pariwana (genus Phoenicopterus, familia Phoenicopteridae, ordo Phoenicopteriformes)
  • guallata
  • Qiwlla (Laridae)
  • jilguero (Carduelis carduelis)
  • gatos de pajonal
  • venado rojo (Ozotoceros bezoarticus)
  • Taraqchi (Molothrus bonariensis)
  • calandria (Mimus saturninus)
  • (Accipiter nisus)

Pulitika rakiy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qanchis pruwinsyanmi kan, qanchis chunka isqunniyuq distritunmi kan.

Pruwinsya Uma llaqta
Antapampa Antapampa
Antawaylla Antawaylla
Awankay Awankay
Aymara Challwanka
Chinchiru Chinchiru
Grau Chuqipampilla
Kutapampa Tampupampa

Waki[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Apurimaq suyupiqa Qhichwa runakunam tiyanku.

Simikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qhapaq qillqasqa: Apurimaq suyupi rimaykuna

Apurimaq suyupiqa Qusqu-Qullaw rimaytam, Chanka runasimitapas rimanku.

Pruwinsya Kastilla simita rimaqkuna /1 % Indihina simita rimaqkuna /1, /2 %
Antapampa 2,263 21.0 8,496 78.8
Antawaylla 32,046 25.2 95,017 74.7
Awankay 43,489 50.4 42,547 49.3
Aymara 7,216 27.3 19,180 72.5
Chinchiru 8,142 18.0 37,029 81.7
Grau 3,759 17.1 18,217 82.7
Kutapampa 3,648 9.2 35,885 90.7
Llapan 100,563 28.1 256,371 71.7

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata /2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi) Pukyu: [1]

Iñiy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Musiku[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Yachay tarpuy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Suyupi paqarisqa runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Simi kapchiy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Taki kapchiy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Karu puriy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Awankay
Suntur, mawk'a llaqta

Awankay pruwinsyapi:

Antawaylla pruwinsyapi:

Chinchiru pruwinsyapi:

Antapampa pruwinsyapi:

Aymara pruwinsyapi:

Raymikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Yachachiy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Suyupi paqarisqa runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Juan de Espinosa Medrano, qillqaq

Apaykachana[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Ñan #1: Lima - Pisqu - Waytara - Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.

Ñan #2: Lima - Pisqu - Ika - Naska - Pukyu - Challwanka - Awankay

Ñan #3: Lima - Uruya - Wankayu - Wankawillka - Waytara -Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.

Kaypipas qhaway[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Willay pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. www.inei.gob.pe/ (2007)

Hawa t'inkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Wallqanqa (Apurimaq) Apurimaq suyu Unancha (Apurimaq)
Uma llaqta: Awankay
Pruwinsyakuna: AntapampaAntawayllaAwankayAymaraChinchiruGrauKutapampa
Amachasqa sallqa suyukuna: Ampay mamallaqta willkachasqa
Urqukuna: AmpayChankuwañaHatunqullpaTetónWamanripaWaytaniWayunka - Wallakuna: Wansu walla
Quchakuna: AnqasquchaAsiruquchaPaquchaSuyt'uquchaUspaqucha
Mayukuna: Antapampa mayuApurimaq mayuChallwanka mayuPachachaka mayuPampas mayuSantu Tumas mayu
Apurimaq suyupi rimaykuna: Chanka runasimikastillaqhichwaQusqu-Qullaw
Runa llaqtakuna: ChankaQhichwa
Mawk'a llaqtakuna: SaywitiSunturYanaqa
Wallqanqa (Piruw) Suyukuna (Piruw) Unancha (Piruw)
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Apurimaq_suyu&oldid=670507" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)