Awqaq sipas suyu nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin

Wikipediamanta
Explorar historial interactivamente
← ñawpaq hukchasqa kaykunaQatiq hukchasqa kaykunaman riy →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualWikitexto
a Rurana antacha Yapasqa: be:Амасонас
CaTi0604 (rimanakuy | llamk'apusqakuna)
59 062 ediciones
aSin resumen de edición
Siq'i 5: Siq'i 5:
{| border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center"
{| border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center"
|- bgcolor="#006400"
|- bgcolor="#006400"
| <font size="+0" color="white">'''Amarumayu suyu <br/> <small> Departamento de Amazonas </small>'''</font>
| <font size="+0" color="white">'''Amarumayu suyu <br/> <small> Amarumayu jach'a suyu </small> <br/> <small> Departamento de Amazonas </small>'''</font>
|}
|}
|-
|-
Siq'i 13: Siq'i 13:
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" | [[Utkupampa mayu]], [[Amarumayu suyu]] ([[Piruw]])
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" | [[Utkupampa mayu]], [[Amarumayu suyu]] ([[Piruw]])
|- style="color: white; background: #006400; text-align:center;border-bottom:1px solid #999"
|- style="color: white; background: #006400; text-align:center;border-bottom:1px solid #999"
| '''Saywitu'''
| '''Amarumayu suyu'''
| style="color: white; border-left:1px solid #999"| '''Wallqanqa'''
| style="color: white; border-left:1px solid #999"| '''Wallqanqa'''
|- style="background: white"
|- style="background: white"
Siq'i 70: Siq'i 70:
! colspan="2" |
! colspan="2" |
|}
|}
'''Amarumayu suyu''' ([[kastilla simi]]pi: ''Departamento de Amazonas'') nisqaqa huk suyum [[Piruw]] mama llaqtapi.
'''Amarumayu suyu''' nisqaqa ([[aymara simi]]pi: ''Amarumayu jach'a suyu''; [[kastilla simi]]pi: ''Departamento de Amazonas'') [[Piruw]] mama llaqtap suyum. Uma llaqtanqa [[Chachapuyas]] llaqtam.
* Uma llaqtanqa [[Chachapuyas]] llaqtam.


== Allpa saywachi ==
== Allpa saywachi ==
* '''[[Piruwpi amachasqa sallqa suyukuna|Amachasqa sallqa suyukuna]]:''' [[Abiseo mayu mamallaqta parki]] - [[Ichigkat muja - Cordillera del Condor mamallaqta parki]] - [[Santiago-Comaina risirwa suyu]] - [[Cordillera de Colán risirwa suyu]]
* '''[[Piruwpi amachasqa sallqa suyukuna|Amachasqa sallqa suyukuna]]:''' [[Abiseo mayu mamallaqta parki]] - [[Ichigkat muja - Kuntur walla mamallaqta parki]] - [[Santiago-Comaina risirwa suyu]] - [[Qulan walla risirwa suyu]]
* '''[[Mayu]]kuna''' [[Marañun mayu|Marañun]], [[Chinchipi mayu]], [[Utkupampa mayu]], [[Imaza mayu]], [[Cenepa mayu]], [[Santiago mayu]].
* '''[[Mayu]]kuna''' [[Kumayna mayu]], [[Marañun mayu|Marañun]], [[Nieva mayu]], [[Chinchipi mayu]], [[Utkupampa mayu]], [[Imasa mayu]], [[Cenepa mayu]], [[Santiago mayu (Piruw)|Santiago mayu]].
* '''[[Qucha]]kuna:''' [[Kunturqucha]] ([[Chachapuyas]] - Leymebamba), [[Del Porvenir]] (Bagua - Aramango), [[Chunsa qucha]] (Bagua - Copallín), [[Pumaqucha (Amarumayu)|Pumaqucha]] ([[Bongará pruwinsya]]pi)
* '''[[Qucha]]kuna:''' [[Kunturqucha]] ([[Chachapuyas]] - Leymebamba), [[Del Porvenir]] (Bagua - Aramango), [[Chunsa qucha]] (Bagua - Copallín), [[Pumaqucha (Amarumayu)|Pumaqucha]] ([[Bongará pruwinsya]]pi)
* '''[[Q'asa]]kuna:''' Barro Negro (3.680 m) Chachapuyaspi; Miguel Pardo (2.930 m) [[Bongará pruwinsya]]pi [[Rioja pruwinsya]] pipas; Chanchilla (2.212 m) ([[Chachapuyas pruwinsya]]pi Campanquizpipas (1.200 m) ([[Kunturkanqi pruwinsya]]pi).
* '''[[Q'asa]]kuna:''' Barro Negro (3.680 m) Chachapuyaspi; Miguel Pardo (2.930 m) [[Bongará pruwinsya]]pi [[Rioja pruwinsya]] pipas; Chanchilla (2.212 m) ([[Chachapuyas pruwinsya]]pi [[Campanquiz walla]]pipas (1.200 m) ([[Kunturkanki pruwinsya]]pi).
* '''[[Mayu punku]]kuna:''' Dorpin (600 m), [[Mansirichi punku]] (500 m), Huaracayo (450 m), Umari (450 m) [[Kunturkanqi pruwinsya]]pi, [[Rintima punku]] (500 m) [[Bagua pruwinsya]]pi.
* '''[[Mayu punku]]kuna:''' Dorpin (600 m), [[Mansirichi punku]] (500 m), Huaracayo (450 m), Umari (450 m) [[Kunturkanki pruwinsya]]pi, [[Rintima punku]] (500 m) [[Bagua pruwinsya]]pi.


== Chiriqunuy ==
== Flora Faunapas ==
== Pulitika Rakiy ==
== Pulitika Rakiy ==
Qanchis pruwinsyanmi kan.
Qanchis pruwinsyanmi kan.
Siq'i 121: Siq'i 118:
|-
|-
|}
|}

== Wiñay kawsay ==
== Runakuna ==
== Runakuna ==
* [[Wamwisa runa]]
Amarumayu suyupi [Awahun]], [[Wamwisa runa]]kunam tiyanku.


== Simikuna ==
== Simikuna ==
Siq'i 171: Siq'i 168:
|align="right" |23.8
|align="right" |23.8
|-
|-
| [[Bongara pruwinsya|Bongara]]
| [[Bongará pruwinsya|Bongará]]
|align="right" |24,439
|align="right" |24,439
|align="right" |99.5
|align="right" |99.5
Siq'i 221: Siq'i 218:
<small> Pukyu: <ref> [http://www.inei.gob.pe/ www.inei.gob.pe/] </ref> </small>
<small> Pukyu: <ref> [http://www.inei.gob.pe/ www.inei.gob.pe/] </ref> </small>


== Yachay tarpuy ==
== Musiku ==
== Karu puriy ==
== Karu puriy ==
[[Rikcha:Maranon.jpg|200px|thumb|right|[[Marañun]] mayu, Amarumayu suyupi]]
[[Rikcha:Maranon.jpg|200px|thumb|right|[[Marañun]] mayu, Amarumayu suyupi]]
Siq'i 233: Siq'i 228:
* [[Hatun Wilaya]]
* [[Hatun Wilaya]]


== Raymikuna ==
== Yachachiy ==
== Yachachiy ==
* [[Wawa wasi]]kuna : 285
* [[Wawa wasi]]kuna : 285
Siq'i 240: Siq'i 234:
* [[Yachay suntur]]kuna:
* [[Yachay suntur]]kuna:
== Suyupi paqarisqakuna ==
== Suyupi paqarisqakuna ==
[[Image:Tupac amaru ii 01.png|thumb|right|160px|Tupaq Amaru II]]
== Apaykachana ==
* [[Tupaq Amaru iskay ñiqin]] / [[José Gabriel Kunturkanki]]

== Kaypipas qhaway ==
== Kaypipas qhaway ==
* [[Chachapuya runashimi]]
* [[Chachapuya runashimi]]

12:01 13 hul 2010-pa llamk'apusqan

Amarumayu sach'a-sach'a suyu nisqamanta ñawirinaykipaq chaypi qhaway.
Amarumayu suyu
Amarumayu jach'a suyu
Departamento de Amazonas
Utkupampa mayu, Amarumayu suyu (Piruw)
Amarumayu suyu Wallqanqa
Unancha
.
Mama llaqta Piruw
Tinkurachina siwikuna 2º 59" S, 77º 9" y 78º 42" W
Pruwinsyakuna 7
Distritukuna 83
Uma llaqta Chachapuyas
Simikuna qhichwa simi, kastilla simi, aguaruna simi, wambisa simi
Runakuna 375.993 (inei 2007)
Runa ñit'inakuy - runa / km²
Hallka k'iti kanchar 39.249,13 km²
Hanaq kay - m
Kamasqa wata 21 ñiqin ayamarq'a killapi 1832 watapi
Umalliq Oscar Altamirano Quispe
Karu rimay yupay +41
Pacha suyu UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan regionamazonas.gob
Amarumayu suyup pruwinsyankuna

Amarumayu suyu nisqaqa (aymara simipi: Amarumayu jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Amazonas) Piruw mama llaqtap suyum. Uma llaqtanqa Chachapuyas llaqtam.

Allpa saywachi

Pulitika Rakiy

Qanchis pruwinsyanmi kan.

Pruwinsya Runakuna (2007)[1] Uma llaqta
Bagua 71.757 Bagua
Bongara 27.465 Jumbilla
Chachapuyas 49.700 Chachapuyas
Kunturkanki 43.311 Santa María de Nieva
Luya 48.328 Lamud
Rodríguez de Mendoza 26.389 Mendoza
Utkupampa 109.043 Hatun Bawa

Runakuna

Amarumayu suyupi [Awahun]], Wamwisa runakunam tiyanku.

Simikuna

Amarumayu suyupiqa aswanta kastilla simitam rimanku.[2]

Simi Rimaqkuna 2004 (%) Rimaqkuna 2009 (%)
Qhichwa simi 0,4 0,3
Indihina simi /1 2,4 13,7
Kastilla simi 97,0 85,7
Hukkuna /1 0,2 0,3

/1 inlish simiwan, ruqt'u runakunawan

Amarumayu suyupiqa aguaruna simitam, kastilla simitam, qhichwa simitam, wambisa simitam rimanku.

Pruwinsya Kastilla simita rimaqkuna /1 % Indihina simita rimaqkuna /1, /2 %
Bagua 47,489 76.1 14,832 23.8
Bongará 24,439 99.5 47 0.2
Chachapuyas 44,292 99.3 170 0.4
Kunturkanki 3,348 9.6 31,499 90.2
Luya 42,231 99.3 42 0.1
Rodríguez de Mendoza 23,525 99.6 26 0.1
Utkupampa 95,853 99.5 324 0.3
Llapan 281,177 85.4 46,940 14.3

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu: [3]

Karu puriy

Marañun mayu, Amarumayu suyupi

Yachachiy

Suyupi paqarisqakuna

Rikcha:Tupac amaru ii 01.png
Tupaq Amaru II

Kaypipas qhaway

Pukyukuna

  1. ↑ www.inei.gob.pe
  2. ↑ www1.inei.gob.pe (kastilla simi)
  3. ↑ www.inei.gob.pe/

Hawa t'inkikuna


Wallqanqa (Amarumayu) Amarumayu suyu Unancha (Amarumayu)
Uma llaqta: Chachapuyas
Pruwinsyakuna: Bagua • Bongará • Chachapuyas • Kunturkanki • Luya • Rodríguez de Mendoza • Utkupampa
Amachasqa sallqa suyukuna: Abiseo mayu mamallaqta parki • Ichigkat muja – Kuntur walla mamallaqta parki • Qulan walla risirwa suyu • Santiago-Kumayna risirwa suyu
Mayukuna: Chinchipi mayu • Imasa mayu • Kumayna mayu • Marañun mayu • Mayu-Chinchipi • Santiago mayu • Sinipa mayu • Sunchi mayu • Utkupampa mayu • Waylla mayu
Quchakuna: Pumaqucha
Mawk'a llaqtakuna: Carajía • Kuélap • Wañusqakunap llaqtan
Karu puriy: Gocta phaqcha • Mansirichi punku • Rintima punku
Runa llaqtakuna: Awahun • Chachapuya • Shipibu-Qunibu • Wampisa
Rimaykuna: Chachapuya runashimi
Wallqanqa (Piruw) Suyukuna (Piruw) Unancha (Piruw)
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Awqaq_sipas_suyu&oldid=316144" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)