Lukana wamani
(Lukanas pruwinsya-manta pusampusqa)
| ||
|---|---|---|
 | ||
| Suntuntu mayu (Ayakuchu suyupi) | ||
| Lukana pruwinsya | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
 | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw
| |
| Tinkurachina siwikuna | ||
| Uma llaqta | Pukyu | |
| Suyu | Ayakuchu | |
| Distritukuna | 21 | |
| Simikuna | kastilla simi, qhichwa simi, | |
| Runakuna | 65 414 (inei 2007) | |
| Runa ñit'inakuy | - runa / km² () | |
| Hallka k'iti kanchar | 14 494,64 km² | |
| Hanaq kay | - m | |
| Kamasqa wata | 21 ñiqin inti raymi killapi 1825 watapi | |
| Kuraka | Luis Alfonso Moya Mora (2019-2022) | |
| Karu rimay yupay | ||
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | [www.] | |
| Kastilla simipi llika tiyanan | [www.] | |
| Ayakuchu suyup pruwinsyankuna | ||
| ||
Lukana wamani (aymara simipi: Luk'ana jisk'a suyu [1]; kastilla simipi: Provincia de Lucanas) nisqaqa huk piruwanu pruwinsyam, Ayakuchu suyupi. Uma llaqtanqa Pukyu llaqtam.
Wiñay kawsay
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Kamasqa 21 ñiqin inti raymi killapi 1825 watapi.
Allpa saywachi
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Amachasqa sallqa suyukuna: Ayakuchu Pampa willkachasqa ñawpa suyu - Pampa Galeras - Bárbara D´Achille mama llaqta risirwa
- Urqukuna: Qarwarasu
- Quchakuna: Apiñaqucha, Islaqucha, Yawriwiri qucha
- Mayukuna: Llawta mayu, Laramati mayu, Lukanamarka mayu, Tambo Quemado mayu, Chuqimaran mayu, Uchitampu mayu, Acarí mayu, Lampalla mayu, Suntuntu mayu, Yanamayu, Pumarangra mayu.
Yurakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Wiru yura rikch'aq ayllu (Poaceae):
- Ch'antasqa tuktuyuq rikch'aq ayllu
- Senecio sp.
- Kiswar (Buddleja incana)
- Pachataya (Lepidophyllum quadrangulare)
- Qiwuña (Polylepis sp.)
Uywakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Pili (familia Anatidae):
- Patu jirka (Anas georgica)
- Sutru (Anas flavirostris)
- Q'arachupa: (Didelphis marsupialis)
- Taruka (Hippocamelus antisensis)
- Wanaku (Lama guanicoe) / (Vicugna pacos))
- Piruwanu Wisk'acha (Lagidium peruanum)
- Chupasapa achuqalla (Mustela frenata)
- P'isaqa:(Nothoprocta ornata)
- Atuq (Pseudalopex culpaeus)
- Wik'uñakuna (Vicugna vicugna)
- Kuntur (Vultur gryphus)
- Yuthu: Puna yuthu (Tinamotis pentlandii)
Pulitika rakiy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Iskay chunka hukniyuq distritunmi kan.
| Distritu | Runakuna (2007) [2] | Uma llaqta | Kuraka |
|---|---|---|---|
| Awqara | 4.400 | Awqara | Ismael Tito Ccoyllo |
| Antamarka | 3.427 | Antamarka | Hugo Calixto Quispe Delgado |
| Chawiña | 2.355 | Chawiña | Ysrael Alcides Atoccza Torres |
| Chipaw | 3.965 | Chipaw | William Sandro Espino Ferrel |
| Laramati | 1.902 | Laramati | Juan Yihino Moscoso Salcedo |
| Leoncio Prado | 1.592 | Tambo Quemado | Mario Adan Alfaro Pacase |
| Llawta | 1.372 | Llawta | Zacarias David Roca Caso |
| Lukana | 3.777 | Lukana | Anibal Poma Sarmiento |
| Pallqu | 1.552 | San Pedro de Palco | n |
| Pukyu | 13.870 | Pukyu | Pedro Fernando Tincopa Calle |
| Qawana | 3.252 | Qawana | Octavio Alegria León |
| Uqaña | 3.444 | Uqaña | Celino Pardo Champi |
| Utuqa | 3.013 | Utuqa | Julio Americo Martinez Cabezudo |
| San Huwan | 1.233 | San Huwan | Americo Orlando Peñafiel Garcia |
| San Kristuwal | 1.944 | San Kristuwal | Luis Paulino Rojas Alfaro |
| Sanku | 5.548 | Sanku | Pedro Fidel Quispe Marquez |
| San Pidru | 3.317 | San Pidru | Mariano Taipe Huamani |
| Santa Lusiya | 1.127 | Santa Lusiya | Godofredo Roger Barrientos Guevara |
| Saysa | 875 | Saysa | Regulo Montoya Cantoral |
| Wakwas | 2.704 | Wakwas | Emilio Rito Palomino Alfaro |
| Waykawachu | 745 | Waykawachu | Linder Atauje Pumallihua |
Llaqtakuna - Ayllu llaqtakuna - Uchuy llaqtakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Runakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Simikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Pruiwnsyapiqa kastilla simitam, qhichwa simitam rimanku.
| Distritu | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Awqara | 1,831 | 45.4 | 2,195 | 54.5 |
| Carmen Salcedo | 1,358 | 42.1 | 1,859 | 57.6 |
| Chawiña | 791 | 37.8 | 1,299 | 62.1 |
| Chipaw | 909 | 25.6 | 2,643 | 74.3 |
| Laramati | 1,535 | 90.3 | 161 | 9.5 |
| Leoncio Prado | 1,195 | 81.7 | 264 | 18.1 |
| Llawta | 1,164 | 94.5 | 63 | 5.1 |
| Lukana | 1,404 | 41.3 | 1,988 | 58.5 |
| Pallqu | 815 | 59.6 | 551 | 40.3 |
| Pukyu | 7,654 | 61.6 | 4,752 | 38.3 |
| Qawana | 1,252 | 41.3 | 1,778 | 58.7 |
| Uqaña | 2,646 | 84.6 | 469 | 15.0 |
| Utuqa | 2,376 | 88.3 | 314 | 11.7 |
| San Huwan | 812 | 70.5 | 337 | 29.3 |
| San Kristuwal | 152 | 9.1 | 1,514 | 90.9 |
| Sanku | 2,739 | 56.4 | 2,112 | 43.5 |
| San Pidru | 516 | 17.6 | 2,403 | 82.2 |
| Santa Lusiya | 767 | 73.3 | 279 | 26.7 |
| Saysa | 674 | 81.7 | 151 | 18.3 |
| Wakwas | 2,343 | 96.5 | 85 | 3.5 |
| Waykawachu | 145 | 21.0 | 547 | 79.0 |
| Llapan | 33,078 | 56.1 | 25,764 | 43.7 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [3]
Karu puriy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Caniche
- Pusaphaqcha
- Chullpakuna (Antamarka: 1 km)
- Chimpa: pata patakuna
- Killata pampa
- José María Arguedas wasi
- Qirunta armakuna
- Churulla qucha (Yaku raymi)
Raymikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Yaku raymi (Antamarkapi)
Kaypipas qhaway/Rikuy chaymanta
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Willay pukyukuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- ↑ Luk'ana. dedo de mano o de pie; "Diccionario Aymara-castellano" ,Lima/ Puno 1984; Inide- GTZ
- ↑ www.inei.gob.pe
- ↑ www.inei.gob.pe/
Hawa t’inkikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
|
Suyukuna (Piruw) |
|
|---|---|---|
| Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |
[[