San Martin suyu

San Martin suyu Departamento de San Martín
Wallaqa mayu Misk'iyaku mayu, Pikuta pruwinsya
Saywitu	Wallqanqa
Piruwpi Qusqu saywitu
	San Martin wallqanqa
	Unancha
	San Martín unancha
.
Mama llaqta	Piruw
Tinkurachina siwikuna
Pruwinsyakuna	10
Distritukuna	77
Uma llaqta	Muyupampa
Simikuna	qhichwa simi, kastilla simi, awahun simi, chayawita simi
Runakuna	728 808 (inei 2007)
Runa ñit'inakuy	- runa / km²
Hallka k'iti kanchar	51.253,31 km²
Hanaq kay	- m
Kamasqa wata	6 ñiqin tarpuy killapi 1906 watapi
Kamachiq runa	Pedro Bogarín Vargas (2019–2022)
Karu rimay yupay	+42
Pacha suyu	UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan	regionsanmartin.gob
San Martín suyup pruwinsyankuna

San Martin suyu nisqaqa Piruw mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Muyupampa llaqtam. Aswan hatun llaqtanqa Taraputu llaqtam.

Wiñay kawsay

Kamasqa 6 ñiqin tarpuy killapi 1906 watapi.

Allpa saywachi

• Amachasqa sallqa suyukuna: Abiseo mayu mamallaqta parki - Cordillera Azul mamallaqta parki - Hanan Mayu amachana sach'a-sach'a
• Mayukuna: Wallaqa - Mayu - Sapusuwa mayu - Tukachi mayu
• Q'asakuna: Iskay Krus (4.350m) Mariscal Cáceres pruwinsyapi; Ventanas (4.200 m) Patazpi, Tahgarana (1.500 m) Lamas pruwinsyapi.
• Punkukuna: Kaynarachi (350 m) Lamas pruwinsyapi; De Aguirre (500 m) (San Martin pruwinsyapi); Wamanwasi (San Martin pruwinsyapi).
• Quchakuna: Laguna del Mundo Perdido - Sawsi qucha

Pulitika rakiy

Chunka pruwinsyanmi kan, 77 distritunmi kan.

Pruwinsya	Runakuna (2007)	Uma llaqta
Lamas	79.075	Lamas
Mariscal Cáceres	50.884	Huwanhuy
Muyupampa	115.389	Muyupampa
Pikuta	37.721	Pikuta
Qurisapa (El Dorado)	33.638	San José de Sisa
Rioja	104.882	Rioja
San Martin	161.132	Taraputu
Sumaq qhaway (Bellavista)	49.293	Sumaq qhaway
Tukachi	72.346	Tukachi
Wallaqa	24.448	Sapusuwa

Runakuna

San Martin suyupi Chayawita, Llakwash runakunam tiyanku.

Simikuna

Qhichwa simi, kastilla simi, awahun simi chayawita simipas

Pruwinsya	Kastilla simita rimaqkuna /1	%	Indihina simita rimaqkuna /1, /2	%
Lamas	65,676	94.5	3,703	5.3
Mariscal Cáceres	44,547	99.4	186	0.4
Muyupampa	100,182	98.7	1,118	1.1
Pikuta	32,979	99.5	106	0.3
Qurisapa	28,527	97.9	544	1.9
Rioja	90,137	97.7	1,905	2.1
San Martin	143,696	99.2	855	0.6
Sumaq qhaway	42,491	99.1	305	0.7
Tukachi	61,638	95.5	2,841	4.4
Wallaqa	21,528	99.7	36	0.2
Llapan	631,401	98.0	11,599	1.8

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu:

Yachachiy

• Wawa wasikuna : 498
• Huch'uy yachay wasikuna: 1.129
• Chawpi yachay wasikuna: 198
• Yachay sunturkuna

• César Vallejo yachay suntur
• Universidad Nacional de San Martín
• Universidad Peruana Unión.

Apaykachana

• Antanka pampakuna: Taraputu, Rioja, Uchisa, Huwanhuy, Tukachi, Muyupampa, Sapusuwa.

Kaypipas qhaway

• Ikitus

Willay pukyukuna

• iinei.inei.gob.pe

Hawa t'inkikuna

• Saywitu: San Martin suyu

San Martín qhichwa simipi kastilla simipipas willakuykuna ILV

(1. Busqueda de páginas seleccionadas: sample.pdf / 2.Bajar archivo comprimido: zip)

• Aku kawaypa kolorkunata, Aku yupaypa kechwapi
• Aku Parlanakuypachi
• Aku takikuypachi
• Animalkunapa kuentukuna
• Chaypi chaypi suk imaka I
• Chaypi chaypi suk imaka II
• Chaypi chaypi suk imaka III
• Imashnami ruranchi
• Kuentitukuna
• Maceda llakta
• Ñawpa tiempu kuentukuna
• Parlanakuypachi kawsashkaynikunata
• Pishkillukuna
• Pumashi apostarcan tamyahuan
• Puriyninchipi tukuy layata kawanchi
• Rinchi purikuk
• Suk kuentukuna asichikunanchipa
• Wamrakunata kuydanchi

Punku p'anqa: Piruw