Sunin suyu

Sunin suyu Departamento de Junín
Cañón de Shujto, Shawsha pruwinsya, Sunin suyu (Piruw)
Saywitu	Wallqanqa
Piruwpi Qusqu saywitu
	Unancha
.
Mama llaqta	Piruw
Tinkurachina siwikuna
Pruwinsyakuna	9
Distritukuna	123
Uma llaqta	Wankayuq
Simikuna	kastilla simi, qhichwa simi (wanka limay, yaru rimay), ashaninka, numatsiqinqa
Runakuna	1 225 474 (inei 2007)
Runa ñit'inakuy	- runa / km²
Hallka k'iti kanchar	44.409 km²
Hanaq kay	- m
Kamasqa wata
Kamachiq runa	Zósimo Cárdenas (2023–2026)
Karu rimay yupay	+64
Pacha suyu	UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan	regionjunin.gob.pe
Sunin suyupi pruwinsyakuna

Sunin suyu (kastilla simipi: Departamento de Junín), Piruw. Uralan Sunin suyupiqa Wanka limay nisqatam rimanku, chinchaypitaq Yaru rimaytam. Uma llaqtanqa Wankayu llaqtam.

Allpa saywachi

• Amachasqa sallqa suyukuna: Sunin mama llaqta risirwa - Utishi mamallaqta parki - Ashaninka ayllu llaqta risirwa - Chakamarka willkachasqa ñawpa suyu - Puy-Puy amachana sach'a-sach'a - Sumaq Pampa risirwa suyu - Chinchay Yawyu-Quchas risirwa
• Mayukuna: Kunas mayu - Mantaru - Iniy mayu - Tampu mayu - Chanchamayu - Satipu mayu
• Urqukuna: Antachapi (5.700 m) - Jitpa (La Viuda) - Paryaqaqa - Qullqip'ukru - Sullkun (5.650 m) - Tunshu (5.730 m) - Turumuchu (4.600 m) - Waytapallana (5.557 m).
• Quchakuna: Chinchayqucha - Markapumaqucha‎ - Pakaqucha - Quyllurqucha - Tragadero qucha - Waskaqucha - Wichiqucha‎ - Yanaqucha - Ñawinpukyu
• Q'asakuna: Antikuna q'asa (Tíclio) (4.818 m) Yawli pruwinsyapi - Allin Yana (Negro Bueno) (4.630 m) Kunsipsyun pruwinsyapi - Aqupalka (4.600 m) Wankayu pruwinsyapi - Kumpi (La Cumbe) (4.350 m) Yawli pruwinsyapi.

Pulitika rakiy

Isqun pruwinsyanmi kan:

Pruwinsya	Runakuna(2007)	Uma llaqta
Chanchamayu	168.949	Chanchamayu
Chupaka	51.878	Chupaka
Sunin	30.187	Sunin
Kunsipsyun	60.121	Kunsipsyun
Satipu	193.872	Satipu
Shawsha	92.053	Shawsha
Tarma	112.230	Tarma
Wankayu	466.346	Wankayu
Yawli	49.838	Uruya

Runakuna

Sunin suyupi Ashaninka, Nomatsiguenga, Yanisha runakunam tiyanku.

Simikuna

Pruwinsya	Kastilla simita rimaqkuna /1	%	Indihina simita rimaqkuna /1, /2	%
Chanchamayu	129,231	85.8	21,112	14.0
Chupaka	43,435	92.8	3,307	7.1
Sunin	23,184	83.9	4,426	16.0
Kunsipsyun	49,746	92.4	3,968	7.4
Satipu	115,284	68.6	52,457	31.2
Shawsha	81,248	97.5	1,946	2.3
Tarma	96,383	94.3	5,697	5.6
Wankayu	369,233	87.3	53,278	12.6
Yawli	43,072	95.7	1,877	4.2
Llapan	950,816	86.4	148,068	13.5

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu:

Karu puriy

Tunanmarka

Inka Kanchaniq

• Tunanmarka (mawk'a llaqta)
• Wariwillka (mawk'a llaqta)
• Inka Kancha (Inca Corral)

Yachachiy

• Wawa wasikuna : 712
• Huch'uy yachay wasikuna: 1.941
• Chawpi yachay wasikuna: 460
• Yachay sunturkuna

• Universidad Nacional del Centro del Perú
• Universidad de Los Andes

Suyupi paqarisqa

• Josué Sánchez
• Rodolfo Cerrón Palomino
• Leonor Efigenia Chávez Rojas
• Carlos Baquerizo Castro
• Juan Parra del Riego

Kaypipas qhaway

• Chakamarka willkachasqa ñawpa suyu

Hawa t'inkikuna

• Saywitu: Sunin suyu

Punku p'anqa: Piruw