Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa

Wikipediamanta

Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa (inlish simipi: FIFA World Cup, kastilla simipi: Copa Mundial de Fútbol) nisqaqa llapa tawa kaq watapi kaq ancha hatun mamallaqtapura piluta hayt'ay atinakuymi, lliw Tiksimuyuntinpi kaq allpa pachakunapi mama llaqtakunap FIFA nisqapi wankurisqa piluta hayt'ay quchuntinkunap pukllasqan. Atiqnin hatun Kupa nisqatam chaskin. 1930 watamantam ruranku, manataq 1942, 1946 watakunallapi (iskay ñiqin pachantin maqanakuyrayku).

Lluqsiykuna, Ranuykuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Hatun Atipanakuykuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Wata Ñiqi
Atipaq
Final
Lluqsiy

Iskay ñiqin

Kimsa ñiqin

Lluqsiy

Tawa ñiqin
1930
Imaymana

Uruwayi

Uruwayi
4:2
Arhintina

Hukllachasqa Amirika Suyukuna
n.r.[1]
Yuguslawya
1934
Imaymana

Italya

Italya
2:1[2]
Chikusluwakya

Alimanya
3:2
Awstiriya
1938
Imaymana

Ransiya

Italya
4:2
Unriya

Brasil
4:2
Suysya
1942 Manam karqanchu[3]
1946 Manam karqanchu[3]
1950
Imaymana

Brasil

Uruwayi
2:1[4]
Brasil

Suysya
3:1[4]
Ispaña
1954
Imaymana

Suwisa

Kunti Alimanya
3:2
Unriya

Awstiriya
3:1
Uruwayi
1958
Imaymana

Suysya

Brasil
5:2
Suysya

Ransiya
6:3
Kunti Alimanya
1962
Imaymana

Chili

Brasil
3:1
Chikusluwakya

Chili
1:0
Yuguslawya
1966
Imaymana

Inlatirra

Inlatirra
4:2[2]
Kunti Alimanya

Purtugal
2:1
Suwit Huñu
1970
Imaymana

Mishiku

Brasil
4:1
Italya

Kunti Alimanya
1:0
Uruwayi
1974
Imaymana

Kunti Alimanya

Kunti Alimanya
2:1
Urasuyu

Pulunya
1:0
Brasil
1978
Imaymana

Arhintina

Arhintina
3:1[2]
Urasuyu

Brasil
2:1
Italya
1982
Imaymana

Ispaña

Italya
3:1
Kunti Alimanya

Pulunya
3:2
Ransiya
1986
Imaymana

Mishiku

Arhintina
3:2
Kunti Alimanya

Ransiya
4:2[2]
Bilhika
1990
Imaymana

Italya

Kunti Alimanya
1:0
Arhintina

Italya
2:1
Inlatirra
1994
Imaymana

Hukllachasqa Amirika Suyukuna

Brasil
0:0[2]
3:2
pinalkuna

Italya

Suysya
4:0
Bulgarya
1998
Imaymana

Ransiya

Ransiya
3:0
Brasil

Hurwatsuyu
2:1
Urasuyu
2002
Imaymana

Urin Kuriya Nihunpas

Brasil
2:0
Alimanya

Turkiya
3:2
Urin Kuriya
2006
Imaymana

Alimanya

Italya
1:1[2]
5:3
pinalkuna

Ransiya

Alimanya
3:1
Purtugal
2010
Imaymana

Urin Aphrika

Ispaña
1:0[2]
Urasuyu

Alimanya
3:2
Uruwayi
2014
Imaymana

Brasil

Alimanya
1:0[2]
Arhintina

Urasuyu
3:0
Brasil
2018
Imaymana

Rusya

Ransiya
4:2[2]
Hurwatsuyu

Bilhika
2:0
Inlatirra
2022
Imaymana

Qatar

Arhintina
3:3[2]
4:2
pinalkuna

Ransiya

Hurwatsuyu
2:1
Maruku

2 ñiqin qhapaq raymi killapi 2010 watapi Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa 2018, 2022 watakunapi kana mama llaqtakunas riqsikunqa.[5]

Quchuntinkuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Piluta Hayt'ay Pachantin Kupapi lliwmanta aswan allin quchuntinkuna, pukllachiq mama llaqtakunapas.

75 quchuntinkunañam Piluta Hayt'ay Pachantin Kupakunapi pukllaq karqan, ichataq 11-llam final pukllaykunapi pukllarqan.

Brasil pichqa kutiñam atiparqan, Italya tawa kutiña, Alimanya kimsa kutiña.

Lliwmanta aswan allin quchuntinkuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay qatiqpiqa lliwmanta 24 quchuntinkunatam rikunki, huk icha aswan kuti lliwmanta tawa aswan allinpura kasqa.

Wiksu qillqapitaq rikunki, chay quchuntinpa mama llaqtanpi kasqa.

Quchuntin Atipaq Iskay ñiqin Kimsa ñiqin Tawa ñiqin
 Parasil 5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002) 2 (1950, 1998) 2 (1938, 1978) 2 (1974, 2014)
 Alimaña[6] 4 (1954, 1974, 1990, 2014) 4 (1966, 1982, 1986, 2002) 4 (1934, 1970, 2006, 2010) 1 (1958)
 Italya 4 (1934, 1938, 1982, 2006) 2 (1970, 1994) 1 (1990) 1 (1978)
 Arhintina 3 (1978, 1986, 2022) 3 (1930, 1990, 2014)
 Ransiya 2 (1998, 2018) 2 (2006, 2022) 2 (1958, 1986) 1 (1982)
 Uruwayi 2 (1930, 1950) 3 (1954, 1970, 2010)
 Inlispampa 1 (1966) 2 (1990, 2018)
 Ispaña 1 (2010) 1 (1950)
 Urasuyu 3 (1974, 1978, 2010) 1 (2014) 1 (1998)
 Mayarsuyu 2 (1938, 1954)
 Chiksuyu[7] 2 (1934, 1962)
 Suwiriqi 1 (1958) 2 (1950, 1994) 1 (1938)
 Hurwatsuyu 1 (2018) 2 (1998, 2022)
 Pulunya 2 (1974, 1982)
 Awstiriya 1 (1954) 1 (1934)
 Purtuqal 1 (1966) 1 (2006)
 Pilhika 1 (2018) 1 (1986)
 HAM 1 (1930)[1]
 Chirisuyu 1 (1962)
 Turkiyi 1 (2002)
 Sirpiya[8] 2 (1930,[1] 1962)
 Rusya[9] 1 (1966)
 Wulqarya 1 (1994)
 Tayhan 1 (2002)
 Maruku 1 (2022)

Pukllaqkuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Yaqa 6.000 pukllaqkunañam Piluta Hayt'ay Pachantin Kupapi pukllarqan.

Miroslav Klose, lliwmanta aswan kuti punkuta taripaq.
Ronaldo, lliwmanta iskay kaq aswan kuti punkuta taripaq.
Pukllaq Mama llaqtap quchuntin Taripasqa punkukuna
Miroslav Klose  Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 16
Ronaldo  Brasil mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 15
Gerd Müller  Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 14
Just Fontaine  Ransiya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 13
Lionel Messi  Argentina mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 13
Pelé  Brasil mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 12
Kylian Mbappé  Ransiya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 12
Sándor Kocsis  Hungría mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 11
Jürgen Klinsmann  Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 11
Helmut Rahn  Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Gabriel Batistuta  Argentina mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Gary Lineker  Inlatirra mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Teófilo Cubillas  Piruw mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Thomas Müller  Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Grzegorz Lato  Pulunya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10

Pukyu qillqakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. 1,0 1,1 1,2 No existe certeza de qué ocurrió efectivamente con el partido de definición del tercer lugar. De acuerdo a algunos reportes, Yuguslawya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin no se habría presentado como protesta por supuestos errores referiles en el partido de semifinales ante Uruwayi mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin ([1][2]), mientras el FIFA Bulletin de 1984 afirma que el partido se realizó, con victoria yugoslava de 3:1 sobre Estados Unidos mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin; otras fuentes incluso afirman que este partido sólo fue instituido en 1934 ([3]).
    En la actualidad, la FIFA entrega oficialmente el tercer lugar a los Estados Unidos, lo que puede deberse a la utilización de la diferencia de goles para dirimir la situación (ver clasificación oficial aquí).
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Unayachisqa pukllay (prórroga nisqayuq)
  3. 3,0 3,1 Iskay ñiqin pachantin maqanakuyrayku 1942, 1946 watakunapi Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa manam karqanchu.
  4. 4,0 4,1 En la Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa 1950, no existió partido final ni definición del tercer lugar. La definición de los cuatro lugares se realizó mediante un cuadrangular simple, en que se enfrentaron los cuatro semifinalistas. Éstos fueron Uruguay mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin, Brasil mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin, Suecia mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin y España mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin, ordenados de acuerdo a su clasificación al finalizar el cuadrangular. Los partidos indicados en la tabla equivalen a los encuentros que, coincidentemente, fueron los últimos de cada equipo, definieron su posición final y en que se enfrentaron los eventuales campeones con los segundos y los terceros con los cuartos.
  5. Marca.com (14 de mayo de 2010). «La Candidatura Ibérica ofrece un Mundial "alegre" y "seguro"». 18/06/2010 rikusqa.
  6. Kunti Alimanyapas
  7. Chikusluwakyapas
  8. Incluye los datos de la selección de Yuguslawya y de Sirbya-Montenegro
  9. Incluye los datos de la selección de la Suwit Huñu