Andrés Alencastre Gutiérrez

Andrés Alencastre Gutiérrez
Kawsaynin
Paqarisqa	1909
Suyun	Piruw
Wañusqan	awustu 1, 1984
Education
Hatun yachay-wasi	Colegio Salesiano del Cuzco (es)
Simikunan	Kastilla simi Qichwa
Llamk'anan
Llamk'anan	qillqaq-wan Harawiq
Military service
Hawa-puriq

Andrés Alencastre Gutiérrez, Anris Alinkastri Yutirris sutiyuq runaqa, Killku Warak'a (sutillkun) nisqapas (9 ñiqin ayriway killapi 1909 watapi paqarisqa Lanki llaqtapi, K'anas pruwinsyapi, Qusqu suyupi, Piruwpi, 2 ñiqin chakra yapuy killapi 1984 watapi wañuchisqa) piruwki, Runa Simipi kastilla simipipas qillqaqmi karqan. José María Arguedas 1955 watapi qillqarqan, 18 ñiqin pachakwatamanta lliw qhichwa simipi qillqaqkunamanta aswan allinmi, nispa.

Kawsasqan

Anrisqa 1909 watapi paqarirqaspa taytanpa asindanpi wiñarqan Parq'u llaqtapi Lanki qucha patanpi. Parq'upiqa ch'ulla ukhuyuq huch'uy yachay wasimansi rirqan auf, chaymantataq Qusqu llaqtapi Salisyanu chawpi yachay wasiman, chaymantas Colegio Nacional de Ciencias nisqaman, 1929 watakama. 1921 watapis chakra runakuna Leopoldo sutiyuq taytanta wañuchirqan.

1940 watamanta 1945 watakamas Qusqu llaqtapi Mama Llaqtap San Antonio Abad Yachay Sunturninpis yachachiyta yachaqarqan, Piruwpi qillqay yachachiy nisqamanta tukunapaq qillqaspa. Chaypacha ñawpaq harawinkunatas qillqarqan kastilla simipi, ahinataq Puna desolada, Maizalito quebradino, En la laguna de Layo nisqata. Ñawpaq kaq aranwaynin Pongo Killkito nisqas kaqran, qhichwa simipis, Qusqu suyupi huk ayllu llaqtakunapis pukllasqa. Illimani nisqa harawinpaq Buliwyapi huk suñaytas chaskirqan. Chay pachamanta Kilku Warak’a (icha Killku Warak’a) sutinchakurqan.

Sikuwani llaqtapi Mamallaqta Yachaywasi Matiya Pumaqhawa nisqapi kastilla simitas yachachirqan, chaymantataqsi Qusqupi yacha sunturpi qhichwa simita. 1960 Qhichwa simip t'uqyaynin, sut'iyaynin, ñiqinchayninmanta nisqamanta qillqaspa dukturyarqan.

1950 watapis uyancharqan Los arrieros, Ch’allakuy, El ayllu de Qhapatinta, El pongo Killkito, Los cumpleaños de Catita nisqa aranwaykunata Dramas y comedias del Ande nisqa liwrunpi. 1952 watapitaqsi Taki parwa nisqa liwru lluqsirqan kimsa chunka harawiyuq qhichwa simipi, 1960 watapis Taki ruru 32 harawiyuq, 1972 watapitaqsi Yawar para.

Manaña yachay sunturpi llamk'arqaspa El Descanso (Samaykuy) nisqa ayllunpa wasinmansi aysakurqan. 22 ñiqin chakra yapuy killapi 1984 watapi huk chakra runakunas payta huk chukllapi Paqupampa llaqtapi sipirqanku, illapawan amachakuykachaptinpas. Ayantapas mut'uchirqanku.

Qillqasqankuna

Qhichwa simipi harawinkuna

• Taki parwa (Qusqu, 1955)
• Taki ruru (Qusqu, 1964)
• Yawar para (Qusqu, 1967)
• Qori hamanq'ay (Qusqu, 1980)

Willay p'anqapi qillqasqan

• Fonética, semántica y síntaxis quechua (Qusqu, 1953)
• Método sencillo para aprender el idioma quechua (Dirección de Proyección Social, Universidad Nacional de San Antonio Abad del Cuzco, Qusqu, 1972)

Qhichwa simipi aranway

• Dramas y comedias del Ande (Qusqu, 1955)
  • Cállaky
  • El pongo Kilkito

Ñawinchana

• José María Arguedas (1955): Taki parwa y la poesía quechua de la República. Letras peruanas IV (12), S. 73.
• Roxana Quispe Collantes (2019): Yawar Para, Kilku Warak’aq, Andrés Alencastre Gutiérrezpa harawin pachapi, Qosqomanta runasimipi harawi t’ikrachisqa, ch’ullanchasqa kayninpi. Dukturyanapaq qillqasqan, Lima 2019.

Hawa t'inkikuna

• La dolorosa contradicción de Kilku Warak’a, el poeta quechua más importante del siglo XX. Introducción y traducción de poemas por Odi Gonzáles (kastilla simipi)
• Deux pièces "costumbristas" qhišwa de Killku Warak'a (Andrés Alencastre G.) présentées par Georges Dumézil, Professeur au Collège de France. Journal de la Société des Américanistes. Tome 43, 1954. pp. 1-82. (PDF)
• Cesar Levano: Poesía y Tragedía (kastilla simipi)
• Manuelcha y su Guitarra: Andres Alencastre, Puma (youtube)

Kaypipas qhaway

• Qhichwa simi kapchiy