Porfirio Meneses Lazón
Porfirio Meneses Lazón sutiyuq runaqa (1915 watapi paqarisqa Wanta llaqtapi, Ayakuchu suyupi, Piruwpi; 2009 watapi wañusqa Lima llaqtapi) piruwanu qhichwa simipi kastilla simipipas qillqaqmi karqan.
Porfirio Menesesqa paqarisqanpa Wanta llaqtamantas 1922 watapi Lima llaqtatas rirqan. 1935 watapi Wantata kutispa 1940 watakama chaypi tiyarqan. Chay Wanta llaqtapi runakunap kawsasqanmantaqa Achikyay willaykuna nisqa qillqasqanpi willanmi. 1997 watapi Macedonio Villafán-wan "Mama llaqta qhichwa willakuy yallinakuy t'inka" nisqatam (premio de cuento del Concurso Nacional de Literatura Quechua) chaskirqan.
Qillqasqankuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Kastilla simipi
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- 1946: Cholerias. Chuulu ruraykuna
- 1948: Campos Marchitos. Ushakashqa haapakuna
- 1954: El Hombrecillo Oscuro y otros cuentos. Yanayashqa ichik ullqu huk willanakuykunawan
- 1974: Cuentos Peruanos. Piruwki willnakuykuna
- 1974: Cholerias 2. Ishkay chuulu ruraykuna
- 1974: Huanta en la cultura peruana. Piruwki yachay muruychaw Wanta
- 1975: Sólo un camino tiene el río ["Mayuqa ch'ullam ñanniyuq"]. Lima, Editorial Universo. Mayuqa huk naaniyuqllam
Qhichwa simipi
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- 1974: Huanta en la cultura peruana. Edición antológica bilingüe con una extensa selección de literatura quechua . Lima.
- 1988: Suyaypa llaqtan. Lima, Mosca Azul Editores.
- 1998: Achikyay willaykuna. Biblioteca de Cultura Quechua Contemporánea n°4. Lima, Universidad Nacional Federico Villarreal.
- 2009: Yapa tinkunakuy [El reencuentro]. 30 sonetos quechua con traducción conceptual española. Asamblea Nacional de Rectores.
Achikyay willaykuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Achikyay willaykuna nisqa liwruqa suqta willakuyniyuqmi, llakiypaq asiypaqpas.
Warmichaykita waylluy sutiyuq asiypaq willakuypiqa huk warmis machaq qilla qusanta wasinmanta qarqun. Kawsayninchik kutimuptin nisqa willakuypitaq huk katuliku inlisyapi altar ruray kamayuq protestanteman t'ikrakun, hukmanta altar ruraq tukuspa.
Tayta Matías Urquni nisqa llakiypaq willakuypiqa huk runa tayta mamawan Limamanta kutimuspa Wankayu anta kuru sayanapi mana mayordomonta tinkuspa chaki-chakintam Wanta llaqtapi kaq wasinman rinanmi atin.
Muti maskaypi warmi tarikuy nisqa willakuytaq huk millp'uq maqt'amantam willan.
Hukpa wasin nisqa willakuyqa llamk'aq masinkunap ñakarichisqan guardia civil runamantam willan.
Yupinta qatispa nisqa willakuytaq qari warmip yanqa munanakuyninmanta willan.
Qhichwa simiman t'ikrasqankuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- César Vallejo, 1997: Yana kachapurikuna [Los heraldos negros]. Biblioteca de Cultura Quechua Contemporánea n° 1. Lima, Universidad Nacional Federico Villarreal.
- César Vallejo, 2008: Trilce. Universidad Ricardo Palma, Editorial Universitaria.
Kaypipas qhaway
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Hawa t'inkikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Porfirio Meneses Lazón: Runasimipi sumaq-qillqay atikuyninmanta. AMERINDIA n°25, 2000.
- César Itier: Literatura nisqap qichwasimipi mirayninmanta: Porfirio Menesespa qillqasqan Achikyay willaykuna. AMERINDIA n°24, 1999.