Hipachiy
Apariencia
(Jipachiy-manta pusampusqa)
Hipachiy (latin simipi, kastilla simipi: tortura) nisqaqa runap huk hap'isqa, samk'asqa runata nanachiyninmi, k'iriyninmi, muchuchiyninmi, ima millaytapas rurapuyninmi, chay runata imatapas willachinapaq icha ima huktapas rurachinapaq. Ancha millay hipachiyqa nanachisqa runata wañuchinmi icha mutuchispa wañuyninkama unquchinmi.
Ñawpa pacha tukuy mama llaqtakunas samk'asqa runakunata hipachirqan, ahinataq Iwrupapi inkisisyun nisqapi, layqa qulluypipas waranqa-waranqa bruja sutinchasqa warmikunata huk runakunatapas, wañuyninkama.
Huñusqa Nasyunkunaqa 1948 watapi Pachantin llaqtakunapi runap allin kananpaq hatun kamachikuy nisqapi hipachiymanta amachayta runa hayñimanmi rimarirqan.