Inka yachay tarpuy sutiyuq p'anqap pukyu qillqanta qhaway

{{Huk sut'ikuna|Inka}}
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" style="float:right; empty-cells:show; width:27%; margin-left:1em; margin-bottom:0,5em; background:#b08261;"
!colspan="2" bgcolor="#b08261" style="text-align:center; font-size:medium; color:#fff6d9;" | '''Inka'''
|- bgcolor="#fff6d9"
! colspan="2" align="center" | [[Rikcha:Pachacutec-small.png|290px|]]
|-bgcolor="#fff6d9"
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" | [[Pacha Kutiq Inka Yupanki]]
|-bgcolor="#fff6d9"
| [[Mama llaqta]] || {{ARG}} <br /> {{BOL}} <br /> {{CHI}} <br /> {{ECU}} <br /> {{COL}} <br /> {{PER}}
|-bgcolor="#fff6d9"
| Suyu || [[Tawantinsuyu]]: [[Chinchaysuyu]], [[Antisuyu]], [[Kuntisuyu]], [[Qullasuyu]]
|-bgcolor="#fff6d9"
|[[Runa]]kuna || 
|-bgcolor="#fff6d9"
|[[Rimay|Simi]] || [[Qhichwa simi]]
|-bgcolor="#fff6d9"
| [[Iñiy]] || [[Tawantinsuyu iñiy]]
|-
!colspan="2" |
|-bgcolor="#FFFFFF"
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" |<br />  [[wiphala]]
|-
!colspan="2" |
|-bgcolor="#FFFFFF"
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" |[[File:Inca Empire South America.png|290px|border]]<br />  [[Tawantinsuyu]]
|}
[[Rikcha:Inca mayta capac.jpg|thumb|right|160px|Inka [[Mayta Qhapaq]]]]
'''Inka'''<ref>{{Ref QSHKS|59}}</ref><ref>{{Ref Laime|32}}</ref> icha '''Inqa''' nisqakunaqa ñawpaq pacha [[Antikuna]]pi, ''[[Tawantinsuyu]]'' nisqan [[mama llaqta]]pi kawsaq runakunap [[hawaykawsay]]ninsi karqan.

Chay hinataq "Inka" nispa ''[[Sapa Inka]]'' nisqa ''Inka qhapaqkunatam'' ninchik.

== Wiñay kawsasqan ==
[[Manqu Qhapaq]] chunka iskayniyuq ñiqin pachakwatapi [[Qusqu]] llaqtatas kamaptin, Inkakunap [[qhapaq suyu]]s qallarirqan. Aswansi wiñarqan, [[Awya Yala]]pi achka [[runa llaqta]]kunatas atipaspa. 

[[1438]] [[wata]]pis [[Pachakutiq Inka Yupanki]] [[Sapa Inka]]qa [[Chanka runa]]kunata Yawarpampapi atispa, [[pachakutiy]] hinapi inkakunap musuq hatun [[Tawantinsuyu]]ta kamarqan. [[1460]] watapi chay Pachakutiqqa [[Wanka]]kunatas atirqan, [[1470]] watapitaq [[Chimu]]kunatas.

Mama llaqtaqa manas sunitachu kawsarqan: 1533 watapi, [[Ispaña]]manta hamuq [[Francisco Pizarro]]s [[awqaq]]ninkunawan [[Kastilla Atiy]] nisqapi Sapa inka [[Atawallpa]]taqa [[Kashamarka]]pi puchu wañuchirqan; chaysi [[Kastilla Kamachina pacha]] qallarirqan.

Kamayuqkunapa siminku [[Qhichwa simi]]s karqan. 700 huch'uy simis karqanku. Runa [[apu]]kunatas muchananku Inkapa kamayuqkuna munarqanku. Uma apunku [[Inti]]s karqan. [[Sapa Inka|Qhapaq Inkakunaqa]] intip churinsi karqan.

Tawantinsuyu mama llaqtaqa [[tawa]]ntin [[suyu]]nkayuqsi karqan: [[Chinchaysuyu]], [[Antisuyu]], [[Kuntisuyu]], [[Qullasuyu]]. Suyukunapa kuchukuna uma llaqtapi, [[Qusqu]]pi, tarikurqanku. Tawa suyumanta ''Tawantinsuyu'' suti hamun.

== Kapchiynin allwiyanpas ==
Inkakunaqa [[q'illay takay]]taña riqsirqan, [[anta]]manta, [[qullqi q'illay|qullqimanta]], [[quri]]mantapas [[achala]]kunata, [[llamk'ana]]kunatapas - ahinataq [[tumi]]kunata - ruraspa.

Inkakunap [[awaq]]ninkunaqa aswan sumaq [[p'acha]]kunatam ruraq karqan. [[Unku]]nkunapi pallasqa suyu-suyukunapas karqan, [[tukapu]] nisqa suyu-suyukunapas.

[[Khipu q'aytu]]kunawanmi [[yupa]]sqakunamanta willakunata hallch'aq karqan.

Hatun qhapaq [[wasi]]nkunataqa [[rumilla pirqa]]wan rurarqanku, mana [[pirqa llut'ana]]ta churaspa.
* '''''[[Inkakunap wasichasqankuna]]''' qhaway.''

Inkakunaqa [[q'ullu]]ta hurqunapaq Antikunapi [[sach'a-sach'a]]kunata waqaychaspas [[sach'a kamay|wiñachiq karqan]].
* '''''[[Antikunapi sach'a kamay]]''' qhaway.''

== Raymikuna ==
{| {{Prettytable}}
! [[Killa]] || [[Inti]] || ''Killa (Mes)'' || [[Killa pacha]] || [[Raymi]] 
|-
| 21 ||  || ''Iniru'' || [[Qhulla puquy killa]] || [[Qhulla Puquy]] / [[Kamay Raymi]] 
|-
| 20 ||   || ''Phiwriru'' || [[Hatun puquy killa]] || [[Hatun Puquy]] 
|-
| 20 || 21 || ''Marsu'' || [[Pawqar waray killa]] || [[Pawqarwaray]] / [[Pacha Puquy]] / [[Musuq Nina]] 
|-
| 19   ||    || ''Awril'' || [[Ayriway killa]] || [[Ayriway]] / [[Ayriwaki]]
|-
| 19   ||    || ''Mayukilla'' || [[Aymuray killa]] || [[Aymuray]] 
|-
| 17   || 21   || ''Hunyu'' || [[Inti raymi killa]] || [[Quyllur Rit'i]], [[Inti Raymi]]
|-
| 17   ||    || ''Hulyu'' || [[Anta situwa killa]] || [[Antasituwa]] 
|-
| 15   ||    || ''Awustu'' || [[Chakra yapuy killa]] || [[Qhapaq Situwa]] 
|-
| 14   || 21 || ''Sitimri'' || [[Tarpuy killa]] || [[Quya Raymi]] / [[Situwa Raymi]] / [[Tarpuy Killa]] 
|-
| 13   ||    || ''Uktuwri'' || [[Kantaray killa]] || [[Kantaray]] / [[Umaraymi]]
|-
| 12   ||    || ''Nuwimri'' || [[Ayamarq'a killa]] || [[Ayamarq'a]] 
|-
| 11   || 21 || ''Disimri'' || [[Qhapaq raymi killa]] || [[Paraqallariy]] / [[Qhapaq Inti Raymi]]
|-
|}
== Rikchakuna ==
<gallery>
Image:80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.jpg|[[Machu Pikchu]]
Image:Inca bridge.jpg|Inka [[chaka]] ([[Apurimaq mayu]], [[1845]])
Image:Inca Quipu.jpg|[[Khipu q'aytu]]
Image:Camino de Inca Bolivia.jpg|[[Inka ñan]], [[Chuqiyapu suyu]]pi, [[Buliwya]]
Image:Pisac Terrassen medium.jpg|[[P'isaq]]
Image:Inca bath-en.png|Inka [[armakuna]]
Image:Tupa-inca-tunic.png|Inka [[maki kapchiy]]
Image:All-tocapu-sin-BV.png|[[Tukapu]], [[unku]], [[qiru]]
</gallery>

== Kaypipas qhaway ==
* [[Tawantinsuyu]]
* [[Sapa Inka]]
* [[Inkarrí]]
* [[Inti]]
* [[Killa]]
* [[Qun Tiksi Wiraqucha]]
* [[Illap'u]]
* [[Pachakamaq apu]]
* [[Pachamama]]
* [[Tawa chakana]]
* [[Waman Puma]]

== Pukyukuna ==
<references />

== Hawa t'inkikuna ==
{{commons|Inka}}
* [https://web.archive.org/web/20140606221032/http://portal.perueduca.edu.pe/Docentes/xtras/web/dre_cusco/archivos/productores/cram/inka%20taytanchiskunaq.pdf Inka taytanchiskunaq kawsayninta yacharispa]. Instituto Superior Público la Salle, proyecto CRAM II, Urubamba, Qusqu 2002.
* [http://www.runasimi.de/waskaran/libro2.pdf Inkakunap paqarisqanmanta: Titiqaqa quchamanta ñawpa willakuy, Ayar wawqikunamanta ñawpa willakuy]. Runasimi.de, Waskaran portalmanta hamuq.

{{Buliwyapi runa llaqtakuna}}
{{Ikwadurpi runa llaqtakuna}}
{{Piruwpi runa llaqtakuna}}

[[Katiguriya:Tawantinsuyu]]
[[Katiguriya:Inka]]
[[Katiguriya:Qhichwa rimaq runa llaqta]]