Dracunculosis

Wikipediamanta
Dracunculosis

Usando una cerilla para eliminar el gusano de Guinea de la pierna de una persona
Akllana hawa imankunawan
CIE-10 Plantilla:ICD10
CIE-9 Plantilla:ICD9
DiseasesDB3945
eMedicineped/616
MeSHD004320
Unquspaykiqa hampikamayuqman riy Hampiqpa willaynin 

Dracunculosis, sutichasqa kallantaq guinea kaqmanta khuru unquynin  (GWD)kaq ima, kayqa huk infeccion ñisqa kay guinea khurukaqrayku.[1] Huk runaqa chimpachikun upyaptin yakuta mayqinchus yaku pikisniyuq infectasqa kay guinea khuruwan larvae.[1] Qallariyninpiqa mana ni huk sintomas kaqniyuqchu.[2] Huk wata qhipanmantaqa, runaqa huk q’ara nanayta sienten imaraykuchus kay china khuruqa huk phusulluta qarapi ruwan, aswantataq kay chakispi.[3] Kay pacha thaskiyninpiqa, mana puriytapas llamk’aytapas atikunmanchu.[2] Mana ancha riqsisqachu kay unquyqa wañuyman apaq casos kaqkunaqa.[1]

Runakunaqa kanku kay huk riqsisqa uywakunalla mayqinkunatachus kay guinea khuru chimpan.[2] Kay khuruqa kan huk centimetros kaqmanta iskay milimetros kaqkama rakhumanta chantataq huk machu chinaqa 60 centimetros kaqmanta 100 centimetroskama hatunnin (urqu khurukunaqa aswan huch’uy kanku). [1][2] Runap ukhunmanta hawapiqa kay runtuskunaqa kimsa semana kaqkunata kawsay atinkuman..[4] Paykunaqa mikhuchikuq kananku tiyan kay pikikunawan ñawpaq kaymantaqa.[1] Kay larva kay yakumanta pikikuna ukhupi aswan tawa killamanta kawsankuman.[4] Chayraykutaq kay unquyqa hap’ikunanpuni tiyan sapa wata kay runakunapi mayqinkunachus tiyakunku huk ayllullapi.[5] Huk diagnostico kaqqa kay unquymanta aswantaqa ruwakunman chay unquypa signos sintomas kaqkunata qhawarispa.[6]

Hark’akuyninqa kan kay unquyta ñawpa tarirpaywan chantataq runa hark’achichispa kay k’iri churayta upyana yakupi.[1] Wak ruwaykunaqa kanku: llimphu yakuman riyninta sumaqllachina chanta waktaq kanman yakuta ch’umarayta sichus mana llimphu chay.[1] Ch’umarachiyqa huk thanta kayninta kusa kanman.[3] Mismisqa upyana yakuqa sumaqllachikunman huk quimico kaqwan sutichasqa temefos Kay larva kaqta wañuchinapaq.[1] Mana hampikuna mana chay t’uqsina tiyanchu kay unquypaq.[1] Kay khuruqa hayrallata chinkachikunman huk machkha semanas kaqkunapi huk k’aspipi muyurichispa.[2] Kay phusullus kaqkunaqa lluqsimuq khuruwan ruwasqakunaqa bacteria kaqkunawan infectasqa kankuman.[2] Nanayqa kallanmanpuni killakuna thaskiyta kay khuru wañusqanmantaqa.[2]

Kay 2013 kaqpi 148 casos kaqkuna willachisqas karqanku.[1] Kayqa aswan pisi kay 3.5 hunu casos kaqkunamanta kay 1986 kaqpi.[2] Kayqa kan 4 suyukunallapi Africa kaqpi, aswan pisi kay 20 suyukunapi kay 1980 watapi.[1] Kay aswan waqllisqa suyuqa kan Sudán del sur.[1] Ichapas kay ñawpa kaq khuru unquy kanman chinkachinapaq.[7] Guinea khuru unquyqa riqsisqa karqa ñawpa unay pachakunamantaña.[2] Kay Egipcian medico kaqpi willakun Papiro de Eberskaqhina, riqsisqa kay 1550 BC kaqmantaña.[8] Kay dracunculosis sutiqa hamun kay Latin kaqmanta "Huch’uy dragones kaqkunawan nanachikuy",[9]  "guinea khuru" suti rikhurimuptin kay Europeos qhipantaqa rikurqanku kay unquyta kay Guinea kaqpi kayEste de Africa costa kaqpi kay 17 siglo kaqkunapi.[8] Huk kikin laya kay guinea khuruman unquyta hap’ichin wak uywakunata.[10] Kaykunaqa mana rich’akunkuchu runakunata chimpachiqhinaqa..[10] Kayqa rak’ikun kayhinata huk mana hampikuq q’uñi pampa unquy.[11]

References[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Dracunculiasis (guinea-worm disease)  Fact sheet N°359 (Revised). World Health Organization (March 2014) (p'unchaw: 18 March 2014 )
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Greenaway, C (Feb 17, 2004). "Dracunculiasis (guinea worm disease).". CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne 170 (4): 495–500. PMID 14970098. 
  3. 3,0 3,1 Cairncross, S; Tayeh, A ; Korkor, AS  (Jun 2012). "Why is dracunculiasis eradication taking so long?". Trends in parasitology 28 (6): 225–30. Error: Bad DOI specified. PMID 22520367. 
  4. 4,0 4,1 Junghanss, Jeremy Farrar, Peter J. Hotez, Thomas (2013). Manson's tropical diseases. (23rd edition edición). Oxford: Elsevier/Saunders. p. e62. ISBN 9780702053061. http://books.google.ca/books?id=GTjRAQAAQBAJ&pg=RA1-PA62. 
  5. Parasites - Dracunculiasis (also known as Guinea Worm Disease) Eradication Program. CDC (November 22, 2013) (p'unchaw: 19 March 2014 )
  6. Cook, Gordon (2009). Manson's tropical diseases. (22nd ed. edición). [Edinburgh]: Saunders. p. 1506. ISBN 9781416044703. http://books.google.ca/books?id=CF2INI0O6l0C&pg=PA1506. 
  7. Σφάλμα στην κλήση του template:cite web: Οι παράμετροι url και title πρέπει να οριστούν. The Carter Center .  Carter Center 
  8. 8,0 8,1 Σφάλμα στην κλήση του template:cite web: Οι παράμετροι url και title πρέπει να οριστούνTropical Medicine Central Resource . .  Uniformed Services University of the Health Sciences  (p'unchaw: 2008-07-15 )
  9. Barry M  (June 2007 ). "The tail end of guinea worm — global eradication without a drug or a vaccine ". N. Engl. J. Med.  356  (25 ): 2561–4 . Error: Bad DOI specified. PMID 17582064 . http://content.nejm.org/cgi/content/full/356/25/2561 . 
  10. 10,0 10,1 Junghanss, Jeremy Farrar, Peter J. Hotez, Thomas (2013). Manson's tropical diseases. (23rd edition edición). Oxford: Elsevier/Saunders. p. 763. ISBN 9780702053061. http://books.google.ca/books?id=GTjRAQAAQBAJ&pg=PA763. 
  11. Neglected Tropical Diseases (June 6, 2011) (p'unchaw: 28 November 2014 )
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Dracunculosis&oldid=625699" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)