Chukchu
(Chuqchu yunka unquy-manta pusampusqa)
Chukchu (Malaria) nisqaqa Plasmodium nisqa ch'ulla kawsaykuqkunap paqarichisqan, yawarpi kachkaq puka yawar kawsaykuqkunata ch'utiq, chiki (maqlluq) runap unquyninmi. Achka runakunam chay unquywan wañun.
Wiruti sankudum (Anopheles), huk qhiti (Culicidae) nisqa ch'iti ch'uspikunapas chay unquchiq Plasmodium nisqakunataqa apaykuspa chukchuta qatichin.
Unqusqa runataqa kimsantin p'unchawpi huk p'unchawpi anchata ruphanmi.