Ch'iqtaku

${\frac {1}{4}}+{\frac {3}{4}}=1$

Ch'iqtaku, Patmaku icha P'aki yupay (kastilla simipi: fracción) nisqaqa rakisqa (patmasqa), mana hunt'a kaq, mana k'apak kaq, yupaymi.

Ch'iqtakuqa iskaynintin hunt'a yupayniyuqmi: yupama, rakina yupay icha rakiriq yupay nisqa hanaqpi qillqasqa, patmama icha rakiq yupay nisqa urinpi qillqasqa.

Ch'iqtaku yupayqa (c) kaqllam yupama (a) patmamawan (b) rakisqa: c = a / b.

Kay hinam chay ch'iqtakuta ninchik: a b ch'iqta icha a b patma icha a b t'aqa.

Ahinataq 3/4 kay hinatam ninchik: kimsa tawa ch'iqta icha kimsa tawa patma icha kimsa tawa t'aqa.

1/4 nisqataq kay hinatam ninchik: tawa ch'iqta icha tawa patma icha tawa t'aqa.

Hunt'a yupaypa iskay kaq phatmanqa kuskan nisqam.

${\frac {1}{2}}=kuskan$

Yupamata patmamawan rantimpaspaqa, ch'iqtakup t'ikrasqa yupaynintam chaskinchik.

Ch'iqtaku yupaykunata yapanapaq icha qichunapaqqa, paqta patmamayuq ch'iqtakukunatam (paqta rakiqniyuq p'aki yupaykunatam) ruranchik. Chaypaqqa yupamata patmamatapas kaqlla hunt'a yupaywanmi miranchik:

${\frac {a}{d}}+{\frac {b}{d}}={\frac {a+b}{d}}$

${\frac {a}{d}}-{\frac {b}{d}}={\frac {a-b}{d}}$

Ch'iqtakuta hunt'a yupaywan miranapaqqa yupamallatam hunt'a yupaywan miranchik:

${\frac {a}{d}}*b={\frac {a*b}{d}}$

Iskay ch'iqtakunatataq miranakunapaq iskaynintin yupamakunatam miranachinchik, iskaynintin patmakunatapas miranachinchik:

${\frac {a}{d}}*{\frac {b}{e}}={\frac {a*b}{d*e}}$

Ch'iqtakuta huk ch'iqtawan rakinapaqtaq ñawpaq ch'iqtakuta iskay ñiqin ch'iqtakup t'ikrasqa yupaywanmi miranchik:

${\frac {a}{d}}/{\frac {b}{e}}={\frac {a*e}{d*b}}$