Wikipidiya:Kusaq rimasqakuna

Wikipediamanta
(Wikipidiya:Frases útiles-manta pusampusqa)
  • qu: Kunanqa Qhichwa Wikipidiyapi lliwmanta aswan hatun sasachakuypura, p'anqakunapi manaraqmi achka qispilla rimay kachkanchu. Pisillaraq qhichwa yachaq ruraqkunata yanapanapaqqa, kay p'anqapi kay qatiqpi huk kusaq rimasqakunam kamarisqa kachkanku. Kay rimasqakunata Wikipidiyapi qillqakunapi llamk'achinaykipaq chayman iskaychay, hatun sanampakunata (A, B, C...) allinlla rimakunawan huknachaspa, ichataq ama qunqaychu wiki t'inkikunata yapayta, chaniyuq kayninta rikuptiyki.
  • es: Actualmente una de las mayores carencias de la Wikipedia Quechua es la escasa prosa en los artículos, para remediar esto se ha creado esta lista de frases útiles para que usuarios que no sepan quechua puedan emplearlas en los artículos. Para ocupar estas frases en artículos solo tienes que copiarlas y reemplazar las letras mayusculas (A, B, C...) por las palabras correspondientes, pero no olvides agregar los wikienlaces que estimes relevantes.
  • en: Currently one of the main weaknesses of the Quechua Wikipedia is the lack of substancial prose in the articles, to remedy this the following list of useful phrases has been created so that users with little proficiency in Quechua can use them in articles. To use these phrases you just need to copy them into an article and change the capital letters (A, B, C...) for the right words, but do not forget to add wikilinks where you find them important.

Llaqtakuna (ciudades / cities)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qillqata qallarinapaq (Para abrir el artículo / to begin the article)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A llaqtaqa C mama llaqtapi B suyupi huk llaqtam.
  • Castellano: A es una ciudad en la región de B en C (un país).
  • English: A is a city in the region of B in C (a country).

Uma llaqta (capital)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A llaqtaqa B suyup uma llaqtanmi.
  • Castellano: A es la capital de la región B.
  • English: A is the capital of B region.

Runakuna (población / population)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A watapi runa yupaykamaqa/chhikaynaykunakamaqa B runayuqmi kachkan.
  • Castellano: Según el censo de A (un año)/estimaciones la ciudad tiene B (un número) habitantes.
  • English: According to the census of A (a year)/estimations the city has B (a number) inhabitants.

Musiku (economía / economy)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: Lliwmanta aswan hatun musikuy rurayninkunaqa michiymi/qhatuymi/karu puriymi/chakra kamaymi/sach'a kamaymi/qhuya kichaymi, Bpas.
  • Castellano: Las actividades economicas principales de A son la ganadería/comercio/turismo/agricultura/silvicultura/minería y la B.
  • English: The principal economic activities of A are the husbandry/comcerce/turism/agriculture/silviculture/mining and the B.

Yachachiy (educación / education)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A llaqtapiqa B yachay sunturmi, Cmi, Dpas.
  • Castellano: A es la sede de las universidades B, C y D.
  • English: A is the home of the universities B, C, and D.

Wiñay kawsay (historia / history)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A llaqtataqa B watapim kamarirqan.
  • Castellano: La ciudad fue fundada por A el año B.
  • English: The city was founded by A in B (a year).


  • Runasimi:
  • Castellano: A la llegada de los españoles en el siglo XVI los alrededores de B (ciudad) estaban poblados por C (étnia).
  • English: Upon the arrival of the Spanish in the XVIth century the surroundings of B (city) were populated by C (ethnic group).


  • Runasimi:
  • Castellano: La ciudad se independizo de los españoles definitivamente en A (año) pasando a formar parte de B (un país).
  • English: The city became definitely independent from the Spaniards in A (year), becoming part of B (country).

Hatun sallqa llakichiykuna (desastres naturales / natural disasters)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A watapiqa hatun pacha kuyuymi llaqtataqa waqllichirqan.
  • Castellano: El año A la ciudad fue afectada severamente por un terremoto.
  • English: The year of A the city was severely affected by an earthquake.

Yachay sunturkuna (universidades / universities)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qillqata qallarinapaq (Para abrir el artículo / to begin the article)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A (kastilla/latin/inlish/... simipi: B) nisqaqa C mama llaqtapi huk yachay sunturmi.
  • Castellano: A (en castellano/latín/inglés...: B) es una universidad en la ciudad de C.
  • English: A (in Spanish/Latin/English...: B) is a university in the city of C.

Kawsay qillqakuna (biografías / biographies)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A (nacid@ en B (lugar) C (año)-muere en D (lugar) E (año)) es un@ músico/artista/actor/político/cientifico/militar/conquistador F (una nacionalidad).
  • English: A (born in B (a place) C (a year)-died in D (a place) E (a year)) is a/an F (nationality) musician/artist/actor/politician/scientist/military rank/conqueror.

Kawpaq runakuna (políticos / politicians)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A fue electo diputado/senador por B (una región) en C (año).
  • English: A was elected representative/senator for B (a region) in C (a year).


  • Runasimi:
  • Castellano: A fue electo presidente/gobernador/alcalde de B (país/comuna/departamento/ayuntamiento) en B (año).
  • English: A was elected president/governor/mayor of B (country/town/state or province/city in B (a year)


  • Runasimi:
  • Castellano: Trás su primera elección A fue reelecto en el cargo en B (año).
  • English: After his/her first election A was reelected to the post in B (a year).

Kunkistadurkuna (conquistadores / conquistadors)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A llego a B (país, region) el año C.
  • English: A arrived in B (country, region) in C (year).


  • Runasimi:
  • Castellano: El año A, B (nombre) fundo la ciudad C.
  • English: In the year A, B (name) founded C (a city).


  • Runasimi:
  • Castellano: Los años A y B C (nombre) fundo las ciudades D y E respectivamente.
  • English: In the years A and B, C (name) founded D and E (cities) respectively.

Yachaqkuna, k'uskiykuqkuna (cientificos / scientists)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi: A ( paqarisqa Bpi (llaqta) C (watapi)) kan D (llaqtahuñu)ki yachaq/ k'uskiyuq riqsisa ( Yachay) kamarisqanpa.
  • Castellano: A (nacid@ en B (lugar) C (año)) es un cientifico D (nacionalidad) conocido por sus descubriemtos en la biología/física/geología/medicina/quimica/meteorología.
  • English: A' (born in B (place) C (year)) is a D (nationality) scientist known for their discoveries in biology/physics/geology/medicine/chemistry/meteorology.


  • Runasimi:
  • Castellano: A ganó el premio nobel en medicina/química/física en el año B.
  • English: A won the Nobel Prize in medicine/chemistry/physics in B (year).

Kurku kallpanchaqkuna (deportistas / sportsmen and -women)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A (nacid@ en B (lugar) C (año)) es un tenista/futbolista/jugador de fútbol americano/basketbolista D (nacionalidad) que actualmente juega en el equipo E.
  • English: A (born in B (place), C (year) is a D (nationality) tennis player/soccer player/american football player/basketball player who plays for E (team).


  • Runasimi:
  • Castellano: A (nacid@ en B (lugar) C (año)) es un atleta/nadador D (nacionalidad).
  • English: A (born C (year) in B (place)) is a/an D (nationality) athlete/swimmer.


  • Runasimi:
  • Castellano: A ha representado a B (país) en las olimpiadas de C y D (años).
  • English: A represented B (country) in the C and D (years) olympics.


  • Runasimi:
  • Castellano: A jugó en la selección B (nacionalidad) de fútbol entre el B a C (año).
  • English: A played on the B (nationality) soccer team from B to C (years).

Allpa saywachi (geografía / geography)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Mayukuna (ríos / rivers)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A es el río más largo de B.
  • English: A is the longest river of B.


  • Runasimi:
  • Castellano: El río tiene sus nacimientos en el lago A.
  • English: The river has its origin in lake A.


  • Runasimi:
  • Castellano: El río desemboca en el oceáno/mar A.
  • English: The river leads to the ocean/sea A.

Nina urqukuna (volcanes / volcanoes)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A es un volcán activo/extinto de B metros de altura ubicado en C (país).
  • English: A is an active/dormant volcano of a height of B metres located in C (country).


  • Runasimi:
  • Castellano: A es un volcán activo/extinto ubicado en la frontera entre B y C (países).
  • English: A is an active/dormant volcano located in the border between B and C (countries).


  • Runasimi:
  • Castellano: A tuvo su última erupción en C (año).
  • English: A last erupted in C (year).

Quchakuna (lagos / lakes)[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Runasimi:
  • Castellano: A es un lago ubicado en la región/provincia de B en C (país).
  • English: A is a lake located in the B region of C (a country).


  • Runasimi:
  • Castellano: Con un area de A m2 B es el lago más grande de C (región o país).
  • English: With an area of A m2, B is the largest lake in C (region or country).


  • Runasimi:
  • Castellano: Su principal afluente es el río A.
  • English: Its principal tributary is the A river.