Muksichaq

Wikipediamanta
(Wayay-manta pusampusqa)
8 QullpachaqMuksichaqFlur
-

O

S
Sapsi
Qallawap sutin, sananchan, yupaynin Muksichaq, O, 8
Qallawa tawqamana q'illaykuna, ch'uqichaqkuna
Huñu yupay, ñiqi rakiri yupay, bluki ñiqi 162, p
Llimphi, rikch'ayninllimphinnaq (wapsi)
ancha t'uqra anqas (puriqlla)
Iñuku wisnu 15.9994(3) g·mol−1
Iliktrun kumphigurasyun 1s2 2s2 2p4
Iliktrunkuna iñuku qaraman 2, 6
Pachaykamay kayninkuna
T'inki kachkay (KPP-pi)wapsi
Kikin wisnu(0 °C, 101.325 kPa)
1.429 g/L
Puriqchana iñu54.36 K
(-218.79 °C, -361.82 °F)
Wapsichana iñu90.20 K
(-182.95 °C, -297.31 °F)
kritiku iñu154.59 K, 5.043 MPa
Huñuna q'uñichiy(O2) 0.444 kJ·mol−1
Wapsichana q'uñichiy(O2) 6.82 kJ·mol−1
Q'uñichina atipay(25 °C) (O2)
29.378 J·mol−1·K−1
Wapsi ñit'iy
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K       61 73 90
Iñukup kayninkuna
Umiña llikacubic
Muksichana yupaykuna2, −1
(niwtral muksi)
Iliktrunigatiwu kay3.44 (Pauling iskala)
Iyunchana michakuna
(aswan)
1st: 1313.9 kJ·mol−1
2nd: 3388.3 kJ·mol−1
3rd: 5300.5 kJ·mol−1
Iñuku illwa60 pm
Iñuku illwa (yupasqa)48 pm
Kuwalinti illwa73 pm
Van der Waals illwa152 pm
Hukkuna
Maqnitu ñiqichayparamaqnitiku
Q'uñi pusay(300 K) 26.58 m W·m−1·K−1
Ruqya t'ihuña(gas, 27 °C) 330 m/s
CAS ñiqi yupay7782-44-7
Huk isotopunkuna
Uma qillqa: Muksichaq qallawap isotopunkuna
iso NA kuska kawsay mit'a DM DE (MeV) DP
16O 99.76% O-qa takyaqmi, 8 niwtrunnin kaptinqa
17O 0.038% O-qa takyaqmi, 9 niwtrunnin kaptinqa
18O 0.21% O-qa takyaqmi, 10 niwtrunnin kaptinqa
References
Kay suyuchata qhaway  rimanakuy  llamk'apuy

Muksichaq,[1] Chhuhu (Chhuju),[2] Wayay,[3][1] Wayrasamay,[1] Nahasllay[4] icha Uksihinu (kastilla simipi: oxígeno, musuq latin simipi: oxygenium, grigu simimanta Οξυγόνον, "puchquchaq"), O nisqaqa huk mana q'illay qallawam.

Tiksi muyup wayra pachanpiqa pichqa patma muksichaqmi, iskaynintin iñukup iñuwankunayuq (O2), wayay nisqam. Hanaq wayra pachapitaq intip illanchayninpi kimsantin muksichaq iñuwam (O3) tukukun, achiksamaytu nisqam.

Q'illaykunaqa huk mana q'illaykunapas muksichaqwan muksikunatam ruranakunaku. Yakuchaqwan anchata t'uqyaspa yakutam ruranakun. Huk yaku iñuwapiqa iskay yakuchaq iñukuwan huk muksichaq iñukum (H2O).

Tukuy kawsaqkunaqa, yurakuna, uywakuna, runakunapas samanapaq muksichaqta mat'ipayanku. Mana muksichaq kaptin, wañunkuman. Chimlasay (k'illimsa iskay muksi, CO2) wapsita qarquspa samanku. Yurakunataq inti wayllaypi chimlasayta ch'unqaykuspa muksichaqta ruraykunku. Mana yurakuna kaptin, manam wayra pachapi muksichaq kanmanchu. Chayraykum ancha-anchatam kawsaq pachapi yurakunatam, sach'a-sach'akunatam mat'ipayanchik.

Hawa t'inkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. 1,0 1,1 1,2 Jaime José Chimbo Aguinda, María Angélica Ullauri Velasco, Eduardo Edmunso Shiguango Andi: Shimiyukkamu/Diccionario Kichwa-Español, Español-Kichwa. Con la nueva escritura del kichwa, según la Academia de la Lengua Kichwa del Ecuador (ALKI). Casa de la Cultura Ecuatoriana Benjamín Carrión, Quito 2007. p. 150. Muksi, óxido. Muksichik, oxidante. Muksiy, oxidación. Pukyumanta willaypi pantasqa: Etiqueta <ref> no válida; el nombre «alki» está definido varias veces con contenidos diferentes
  2. Ministerio de Educación de Bolivia, Reforma Educativa (qhichwa simipaq - Gladys Márquez F., CENAQ): ARUSIMIÑEE - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa. p. 62.
  3. César Guanolema Curicama: Vocabulario kichwa – español por asignaturas. Validado por la academia de la lengua kichwa (llikapi, shuklla sutisuyu).
  4. Consuelo Yánez Cossío: Léxico ampliado quichua-español, español-quichua. Quito 2007. p. najasllai < mana+jasmai+llashana.
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Muksichaq&oldid=628840" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)