Runa hayñi
(Runakunap derechonkuna-manta pusampusqa)
Runa hayñi[1] icha Runa chayaqi[2] (Runap kaqnin, kastilla simipi: Derechos humanos) nisqaqa lliw runakunap kaqllan hayñinkunam.
Huñusqa Nasyunkunam runa hayñikunataqa Pachantin llaqtakunapi runap allin kananpaq hatun kamachikuy nisqapi 1948 watapi rimarirqan.
Piruwpiqa llaqta amachaq (defensoría del pueblo) nisqam runa hayñita chaninchaytam qhawaykun. Pipallapas runa hayñinkunata k'irisqa kaptinqa, chay llaqta amachaqtam uyarichikuyta atin.
Runa hayñikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Kikinyay hayñikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Kawsay hayñi
- Qhali kay hayñi
- Hipachiymanta amachay
- Mana ari niptin runawan llanchikumanta amachay
- Mana ari niptin qumichaymanta (ikumichaymanta) amachay
- Maqay wanaymanta amachay
- Allquchaymanta amachay
- Mana maqaykuspa yachachiy
Qispi kaypaq hayñikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Runap qispi kayninpaq hayñi
- Kapuqpaq hayñi
- Runap qasi kayninpaq hayñi
- Imatapas ruraypaq hayñi
- Kikinpa k'itinpaq hayñi
- Kikin runap hayñinkuna
- Sapaq yuyaypaq hayñi
- Yuyaykuy hayñi
- Allin sunqupaq hayñi
- Iñiy hayñi
- Puriy hayñi
- Huñunakuy hayñi
- Yuyaykuy hayñi
- Willa uyariy hayñi
- Yuyaykuy hayñi
- Llamk'ay akllay hayñi
Taripay hayñikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Chiqannaq taripaymanta amachay
- Chiqan taripaypaq hayñi
- Taripay sunturpa uyarisqan kay (audiatur et altera pars)
- Mana kamachi kaptinqa manam wanachaychu kanqa (nulla poena sine lege)
- Iskayrayaypi ch'atasqapaq (in dubio pro reo)
Waki hayñikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Kikin kamachiy
- Qharip warmip kaqlla hayñiyuq kaynin
- Llamk'aypaq hayñi
- Llamk'aypaq allin hurkay
- Sindikatu kamariy hayñi
- Ayllu, Wiksayuq, Mama, Wawa amachay
- Allin mikhuy allin kawsay hayñi
- Aypanalla qhali kay hayñi
- Yachachiypaq hayñi
- Kultura kawsaypaq hayñi
Kaypipas qhaway
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Hawa t'inkikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Runakunapak hayñita harkankapak, yachakchayanchikapak puna mamallaktakunapak killka (Ikwadurpi)
- Runakunapak jayñi, Ecuadorpak
- Pachantin achantin llaqtakunapa runaq allin kananpaq atún kamachiy = Declaración Universal de los Derechos Humanos
- Piruwpi Llaqta Amachaq
- Runa hayñi - Rusiya
- Wikipukyu: Pachantin llaqtakunapi runap allin kananpaq hatun kamachikuy, Uralan runasimipi
- Derechos indígenas - Programa de fortalicimiento de liderazgos indígenas. Mòdulo 5. Cochabamba, 2006 (Kastilla simipi)
Pukyukuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- ↑ César Guanolema Curicama: Vocabulario kichwa – español por asignaturas. Validado por la academia de la lengua kichwa (llikapi, shuklla sutisuyu).
- ↑ Ministerio de Educación de Bolivia, Reforma Educativa (qhichwa simipaq - Gladys Márquez F., CENAQ): ARUSIMIÑEE - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa.