Iskay ñiqin pachantin maqanakuy
Iskay ñiqin pachantin maqanakuy nisqaqa huk hatun, tukuy tiksi muyuntinpi, manataq Abya Yalapi awqasqa maqanakuymi karqan. Qallarirqan 1 ñiqin tarpuy killapi 1939 p'unchawpi aliman awqaqkuna Pulunyata ch'utiptin.
Adolf Hitler-pa kamachisqan Alimanyawan masi kaspa maqanakurqan Aksis nisqa mama llaqtakunam: Italya, Unriya, Isluwakya, Rumanya, Bulgarya, Hapun. Hitlerpa hayunkunaqa Alyadu nisqakunam karqan: Pulunya, Fransya, Hukllachasqa Qhapaq Suyu, Hukllachasqa Amirika Suyukuna, Suwit Huñu, Chunwa, hukkunapas. Yaqa tukuy pacham Alimanyap, Hapunpapas hayun karqan.
Hitlerqa lliw Iwrupapi kawsaq hudyukunata wañuchiyta kamachiptin, Nazi nisqa yanapaqninkuna suqta hunu hap'isqa, ñit'ina samk'ay pampakunapi (Konzentrationslager nisqapi) samk'asqa runakunata sipiyta atirqanku. Chay hatun wañuchiytaqa Ulukawtuma ninkum.
Iwrupapi tukukurqan 8 ñiqin aymuray killapi 1945 p'unchawpi alyadukuna aliman awqaqkunata qulluchiptin. Hukllachasqa Amirika Suyukunap awqana antankankuna 6 ñiqin chakra yapuy killapi 1945 p'unchawpi iñuku huk'i t'uqyanawan Hiroshima llaqtata, 9-VIII p'unchawpitaq Nagasaki llaqtata qulluchiptinmi, Nihuntaq 15 ñiqin chakra yapuy killapi 1945 p'unchawpim suhitakurqan.
Qatichisqankuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Iskay ñiqin pachantin maqanakuypiqa pichqa chunka hunumanta aswan runakunas wañurqan.
Iskay ñiqin pachantin maqanakuyqa kaytam qatichirqan: Alimanyam, tukuy Iwrupapas rakisqa tukurqan. Suwit Huñup awqaqkunap hap'isqan anti Iwrupapi suyukunapi kumunista partidukuna kamachiyta hap'irqan, kapitalistakunata qarquspa, susyalismu nisqa "runa llaqta dimukratiya" nisqata kamaspa. Kunti Iwrupapitaq mama llaqtakuna kapitalista puchurqan, parlamintu dimukratiyam.
Alimanyataq tukuy antinpa, tawa ñiqin rakinta Pulunyaman, Suwit Huñumanpas chinkachirqan. Chunka hunamanta aswan runakunam chay suyukunamanta puchu Alimanyaman ayqichisqa karqan. Chay puchu Alimanyataq tawantin atiq mama llaqtap ukupasyun suyunman rakisqa karqan: Kimsantin kuntinpi kaq ukupasyun suyumanta 1949 watapi kapitalista, parlamintu dimukratiya kaq Tantasqa Republika Alimanya nisqam tukurqan, Suwit Huñup hap'isqan suyumantataq susyalista Aliman Dimukratiku Republika nisqam.