Sara
(Chuqllu-manta pusampusqa)
- Sara nisqaqa huk sut'ikunayuqmi; Sara (sut'ichana) rikuy.
| Sara | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Mit'an kamay | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Mit'an kamaypaq sutin | |||||||||||||||
| Zea mays L., 1825 | |||||||||||||||
Sara (Zea mays) nisqaqa (huk k'iti rimaykunapi hara icha hala nisqapas) lliw yurakunamanta aswan chaninchasqa riwi chakra yuram.
Piruwpiqa ancha achka sara rikch'aqkunatam riqsinchik.
Sara tarpuy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Saraqa chakrapim wiñan. Chuqllunpiqa murunkunam puqunku.
Murukunaqa puquptin, chuqllukunatam p'itinchik. Murukunata iraspa chhallunchik.
Sara mikhuy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Chuqllu llulluraq kaptin, hak'alawatam yanunchik.
Murunkunata kutaspa sankhuta, sara t'antatapas ruranchik.
Sara sankhuta yakupi yanuspa misk'ichaspa humint'atam ruranchik.
Murukunata yakupi t'impuspa mut'itam yanunchik. Sapalluwan, purutuwan, huk yuyukunawan chaqruspa luqrutam ruranchik.
Sara apimantaqa aqhatapas ruranchik.
Sara mut'i
Sara Kamcha
Chuchuqa
Rikch'aqkuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
- Paraqay sara Zea mays L. subsp. mays 'Cuzco Gigante'; (yuraq sara), kastilla simipi: Maiz blanco gigante del Cuzco, Maíz Paraccai-Sara, Maíz Cuzco Gigante.
- Saqsa / Saqsa sara Zea mays L. subsp. mays 'Saccsa'; (alqa-alqa sara); kastilla simipi: Maíz Saccsa , Maíz Cuzco Gigante Saccsa.
- Kulli, Kulli sara Zea mays L. subsp. mays 'Morado' (sin.: Zea mays L. 'Ckolli ', Zea mays L. 'Culli ', Zea mays L. 'Kulli ', Zea mays L. 'Kulli Sara', Zea mays L. 'Moor Sara', Zea mays L. var. amylacea (Sturtev.) L. H. Bailey cv. 'Inca Purple', Zea mays L. var. subnigroviolacea Yarchuk ); kastilla simipi: Maíz morado del Perú, Maíz morado peruano.
- Chili-Sara, Pisankalla Zea mays L. subsp. mays (Everta qutu) 'Confite Puntiagudo'; kastilla simipi: Maíz Confite Puntiago (Piruw).
- Paru, Paro, Yurak Zea mays L. var. indentata (Sturtev.) L. H. Bailey (White-Seeded Group); kastilla simipi: Maíz dentado blanco.
- Ch'ullpi / Ch'ullpi sara Zea mays L. subsp. mays (Saccharata qutu); (hamk'ana sara); kastilla simipi: Maíz dulce, Maíz dulce amarillo, Maíz azucarado, Maíz para choclo (Mishiku).
- Chili hara ichichaq muruyuq; kamchapi ankaykur uchuyan.
Ñawrakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Ch'unchu sara (suniyasqa chuqlluyuq ch'iñi, khullu sara)
- Chiwanway sara (khuchinilla llimphiyuq, llanqha sara)
- Chaminku sara (puka sara)
- Uwina sara (q'illu sara)
- Perlas sara (linq'u murukunayuq sara)
Hawa t'inkikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Chuqllu, sara muru.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Sara yura- Runasimi.de: Sara tarpuy (Kunchuku k'itipi)
- Julieta Zurita Cavero (ed., Proeibandes, Qhuchapampa 2009): Imaymanta Qhichwapi ñawikunanchikpaq puquykunamanta, p. 13-19: Ariel Balderrama Rocha: Sara puquyniymanta riqsichispa (Laguna Sulty-Punata)
- Nonato Rufino Chuquimamani Valer: Sara mama uywaymanta. Tarea Asosiación de Publicaciones Educatives, Lima 2015.
- Zea rikch'aqkuna
