Bartolomé de Las Casas
Bartolomé de Las Casas sutiyuq runaqa (1484 watapi paqarisqa Sevilla llaqtapi; 31 ñiqin anta situwa killapi 1566 wañusqa Madrid llaqtapi) huk ispañul Duminikanu munqhim chiqa yachaqpas karqan. Ispañul kulunyakunapi kawsaq indihinakunata isklawchayman ama nispas nirqan.
Salamanca llaqtapi latin simitas yachakurqaspa, 1502 watapi Cristobal Colonwan Ayti wat'amansi rirqan.[1] Chaypis 1510 watapi Awya Yalapi ñawpaq kutita tayta kura tukurqan.
1512 watapi Diego Velázquez de Cuéllarwan Kuba wat'ata atispas indihina isklawniyuq chakrasapas tukurqan. Ispañul llaqtamasinkunap isklawkunata sarupayninta rikuspas 1514 allpankunata saqispa indihinakunap isklaw kayninman ancha hayu kayta rimaykurqan.
1542 watapi paypa rimasqanraykus Ispañap Qhapaqnin Musuq Kamachikuna (Leyes Nuevas) nisqatas rimarirqan, indihinata muchuchiyman sipiyman ama nispa. Chaywanpas kulunyapi wiraquchakunas chay kamachitaqa hark'arqan. 1545 watapis chay kamachikunaqa puchukachisqa karqan.
1543 watapi Bartolomé de Las Casasqa suqta chunka watayuq kaspa Chiapas suyupi hatun yayas tukurqan. Chaypi kawsaq indihinakunata amachaptinsi, Ispañapi hayunkunas k'amiykurqan. Munayninta mana qispichiyta atispas, 1547 watapi Ispañamansi kutirqan.
Qillqasqankuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Historia general de las Indias (1516 qhipan) ("Indyakunap [Abya Yalap] sapsi wiñay kawsaynin"), kimsantin liwru
- Brevísima relación de la destrucción de las Indias occidentales (1552) ("Abya Yala qulluymanta pisilla willasqa")[1]
- hukkunapas
Ispañapiqa chay qillqankunata liwruchayta chunka pusaqniyuq pachakwatakama manas saqillarqankuchu.
Paypa sutinpi
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Qusqupi rurayasqa «Centro de Estudios Regionales Andinos» (Anti Suyup Yachay Suntur). Maskhayananpaq, yuyayananpaq, chaniyananpaq, wisñiyananpaq Anti yachay tarpuyta.