Kumputaq

Hamp'ara hawa (desktop) ñisqa Antañiqichaq

iMac G5.

Apaykunapaq PC IBM

PC ñisqa Antañiqichaqpa rak'inkuna.
1: Qhawana pampa
2: Tiksi last'a
3: Chawpi willa llamk'apuykuq antacha (processor)
4: Lliwchisqa antacha ñiqina punku ATA (Integrated Drive Electronics IDE)
5: Kutiykuq yuyaykuq antacha (RAM)
6: Yapasqa last'akuna: siq'ina last'a, ruqyana last'a, llika last'a
7: Pinchikilla pukyu
8: Ñit'isqa phiruru kuyuchina
9: Sinchi phiruru (hard disk)
10: Yatana llumpa
11: Ukucha antacha

Kumputaq, Kamariq, Yupariq icha Kumputaruraqa (Inlis simipi: computer, Kastilla simipi: computador, computadora, ordenador) willata (inhurmasyun ñisqakunata) wakichisqawan (purukramasqawan) yupana llamk'anawan - wakichi (purukrama ñisqawan) - llamk'apuyta atiq, pinchikillawan llamk'aq llamk'anam.

Kumputaqqa illachinawan llamk'aqkunawan willayta yaykuchinapaq, thatkichinapaq, hallch'anapaq, lluqsichinapaq ima makina.

Imakunamantam ruwasqa

Willa llamk'apuykuq antachakunaqa yaqa pusaykuqmantam, silisyumanta ruwasqa, ch'iñicha (pisilla milimitrum hatun), Antañiqichaq chhillpa (Inlis simipi computer chip) ñisqam.

Antañiqichaq kapchiytaqa willa kapchiy (inhurmasyun tiknuluhiya) ninchikmi.

Antañiqichaqpa rikuna, imayaymanta ruwasqantaqa sinchi kaq (Inlis simipi: hardware) ninchik. Lliw wakichisqakunataq - manam imayaymantachu ruwasqa - llamp'u kaq (software) ñisqam.

Sinchi kaq

John von Neumannpa 1946 watapi ñisqankamaqa Antañiqichaq kay pichqa uma rakiyuqmi:

• Chawpi willa llamk'apuykuq antacha (Central processing unit CPU)
  • Ñiqiykuq antacha (Arithmetic logic unit ALU)
  • Umanchaq antacha (Control unit)
• Pusaykuq antacha (Bus unit)
• Yuyaykuq antacha (Memory)
  • Kutiykuq yuyaykuq antacha (Random access memory RAM)
  • Tiyachkaq yuyaykuq antacha (Read only memory ROM)
• Yaykuchiq antacha, Lluqsichiq antacha (Input unit, Output unit)
  • Qhawana pampa (Monitor), Siq'ina last'a (Graphic card)
  • Antañiqichaq ch'ipachina (Printer)
  • Yatana llumpa (Keyboard)
  • Ukucha antacha = Antañiqichaq ukucha (Mouse)
  • Sinchi phiruru (Hard disk)
  • Ruqyana (Loudspeaker), Uyarina anta (Microphone), Ruqyana last'a (Sound card)
  • Apana phiruru kuyuchina, Apana phiruru (Floppy disk drive, Floppy disk)
  • Ñit'isqa phiruru kuyuchina, Ñit'isqa phiruru (Compact disk drive, Compact disk CD)
  • Antañiqichaq llika last'a, Antañiqichaq llika (Network card, Computer network)

Llamp'u kaq

• Llamk'aykuna llika (Operating system)
• Rurana wakichikuna (Applications)
• Kamukusqa (Library, Folder)
• Willañiqi (File)

Kapchisqa Yuyay

Kapchisqa yuyay icha wallpasqa yuyayqa runa ruwasqa yuyaymi kan.

Kaypipas qhaway

• Internet

Wak sutinkuna

Yupa Ñiqinchaq/Kaqinchaq, Yupaq/Yupapuq/Yupalliq/Yupachaq, Kama kamaq, Kamachaq/Huchachaq, Chincha Qhichwa simipi: Antañikichik, Qhichwa I simipi: Ñiqitsaq

Hawa T'inkikuna

• Aplicaciones de la computación 8,2 MB, Formato PDF (Kastilla simipi)
• Google Quechua
• Runasimipi Qespisqa Software - Proyecto para crear software libre en quechua