Wankawillka suyu
(Wankawillka Suyu-manta pusampusqa)
| ||
|---|---|---|
| ||
| Wankawillka suyupi | ||
| Saywitu | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
.png) | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw
| |
| Tinkurachina siwikuna | 11º 59´ 10" S; 74º 34´ 40" y 75º 48´ 30" W | |
| Pruwinsyakuna | 7 | |
| Distritukuna | 93 | |
| Uma llaqta | Wankawillka | |
| Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi | |
| Runakuna | 454.797 (inei 2007) | |
| Runa ñit'inakuy | - runa /km² | |
| Hallka k'iti kanchar | 22.131 km² | |
| Hanaq kay | 5.328 m (Sitaq) | |
| Kamasqa wata | 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi | |
| Kamachiq runa | Maciste Díaz Abad (2019–2022) | |
| Karu rimay yupay | +67 | |
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
| Kastilla simipi llika tiyanan | regionhuancavelica | |
| Wankawillka suyup wamaninkuna | ||
| ||
Wankawillka suyu icha Wank'a Willka[1] suyu nisqaqa (aymara simipi: Wankawillka jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Huancavelica) Piruw mama llaqtap suyunmi. 2007 watapiqa Wankawillka suyupi 477.102 runakunam kawsachkanku. Uma llaqtanqa Wankawillka (icha Wank'a Willka) llaqtam.
Wiñay kawsay
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Kamasqa 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi.
Allpa saywachi
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Mayukuna: Mantaru - Pampa - Pisqu mayu - Sikra mayu - Upa mayu - Warpa - Wankawillka mayu - Chunchanpha.
- Urqukuna: Wamanrasu (5.298 m) - Hawiña (5.288 m) - Altar (5.268 m) - Matalla - Yanaurqu - Winchus - Kalwaryu urqu - Aqu Q'asa - Tamrayku - Titimina - Waraquchayaq - Wachwa
- Q'asakuna: Wayraq'asa (5.000 m) Wankawillka pruwinsyapi; Chunta q'asa (4.850 m) Chuqlluqucha pruwinsyapi; Pampamali (4.250 m) Anqara pruwinsyapi.
- Quchakuna: Chuqllu qucha - Urqu qucha - Warmi qucha - Pampa qucha - Iskay qucha - Yanaqucha - Taya qucha - Kuchu qucha - Llullucha qucha - Waylla qucha - Kallwar qucha - Wakan qucha
Pulitika Rakiy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Qanchis pruwinsyanmi kan.
| Pruwinsya | Runakuna (2007)[2] | Uma llaqta |
|---|---|---|
| Anqara | 55.704 | Lirqay |
| Aqupampa | 63.792 | Aqupampa |
| Chuqlluqucha | 19.500 | Chuqlluqucha |
| Churkampa | 44.903 | Churkampa |
| Tayaqaqa | 104.901 | Pampas |
| Wankawillka | 142.723 | Wankawillka |
| Waytara | 23.274 | Waytara |
Runakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Simikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Wankawillka suyupiqa Chanka runasimitam rimanku.
| Pruwinsya | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Anqara | 9,955 | 20.6 | 38,391 | 79.3 |
| Aqupampa | 7,504 | 13.3 | 48,751 | 86.5 |
| Chuqlluqucha | 13,319 | 76.4 | 4,050 | 23.2 |
| Churkampa | 7,798 | 19.8 | 31,412 | 79.9 |
| Tayaqaqa | 31,159 | 33.6 | 61,427 | 66.2 |
| Wankawillka | 55,773 | 44.2 | 70,214 | 55.7 |
| Waytara | 15,316 | 73.5 | 5,505 | 26.4 |
| Llapan | 140,824 | 35.1 | 259,750 | 64.7 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [2]
Yachay tarpuy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Suyupipi paqarisqa runakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Limphiy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Daniel Hernández (*Daniel Hernández distritu, 1856 - †Lima, 1932), llimphiq.
Simi kapchiy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- José Oregón Morales (* 1949 Sallqapampa), qillqaq.
Musiku
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Karu puriy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Waytara
- Uchkus Inkañan
- Inka armakuna
- Inka Wasi
- Morro de Arikac
- Panteón
- Puka Rumi
- Santa Katalina
Yachachiy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Wawa wasikuna : 382
- Huch'uy yachay wasikuna: 1.201
- Chawpi yachay wasikuna: 218.
- Yachay sunturkuna
- Wankawillkap Yachay Sunturnin (Universidad Nacional de Huancavelica)
Apaykachana
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Rikchakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]-
Mantaru mayu -
-
Escuela Académica Profesional de Electrónica Wankawillkap Yachay Sunturnin -
Daniel Hernández (autoretrato) -
Tren Macho (Wankawillka - Wankayu)
Kaypipas qhaway
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Willay pukyukuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- ↑ Simi Taqe Qheswa - Español - Qheswa (Qheswa simi hamut'ana kuraq suntur), Qusqu, Piruw, 2006 (pdf 3,8 MB). QSHKS qillqay.p. 233 Wank'a Willka. s. Geog. (Piedra o pedrón sagrado) Huancavelica.
- ↑ 2,0 2,1 www.inei.gob.pe
Hawa t'inkikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Saywitu: Wankawillka suyu
- Wankawillka Suyu (kastilla simi)
- Wankawillka (kastilla simi)
- [1] Entrevista: Wayanay qutu (kastilla simi)
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Wankawillka suyu.
|
Suyukuna (Piruw) |
|
|---|---|---|
| Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |