Tripanosomiasis africana

Wikipediamanta
Tripanosomiasis africana
Akllana hawa imankunawan
CIE-10B56
CIE-9Mana allin chani
DiseasesDB29277 Plantilla:DiseasesDB2
MedlinePlus001362
eMedicinemed/2140
MeSHD014353
Unquspaykiqa hampikamayuqman riy Hampiqpa willaynin 

Tripanosomiasis africana utaq puñuymanta unquy [1] kayqa runaqpata chaymanta wak uywaspata ima parasitaria unquy. Kayqa huk Trypanosoma brucei layamanta parásito kaqrayku rikhurin.[2] Iskay layas runakunaman chimpaq tiyan, kay Trypanosoma brucei gambiense (T.b.g) chanta kay Trypanosoma brucei rhodesiense (T.b.r.).[1] Kay T.b.g aswan kay 98% willasqa casusmanta huchayuq.[1] Iskayninku aswanta chimpachikunku huk chimpachisqa tsetse ch’uspi wach’iyrayku chaymanta aswanta tarikunku kay kampu hallp’aspi. [1] Qallariyninpi, kay unquypata ñawpa thaskiyninpiqa, q’aja, uma nanaykuna, siqsiku, chaymanta muquspi nanay ima tiyan.[1] Kayqa qallarin huk semana utaq kimsa semanamanhina wach’iymanta.[3] Semanasman utaq aswan killasnan kay iskay kaq thaskiyninqa musphaywan, mana allin coordinacionwan, sunk’aywan chaymanta mana puñuy atiywan ima qallarin.[1][3] Diagnostico kaqqa ruwakun kay parásito mask’aywan huk yawar map’a (frotis) nisqawan utaq kay linfático yakupi huk nudo kaqmanta.[3] Huk wasa tuyupi tuqsiy kaqqa ancha munasqa ruwakuynin yachanapaq imachus hukhina kay ñawpa thaskiypi kay iskay kaq thaskiypi ima kay unquymanta tiyan.[3] Kay sinchi unquykunamanta hark’ayninqa anchata munakun kay chimpachisqa ayllukunapi huk yawar analisiswan kay T.b.g. kaqpata hampiyninpaq.[1] Hampiyninqa aswan hasa sichus unquy pachampi tarikun chay chaymanta manaraq neurologicos sintomasqa rikhuriptin.[1] Kay ñawpa kaq thaskiyninmanta hampiyninqa kay pentamidina utaq suramina hampiswan hampikun.[1] Kay iskay kaq thaskiyninmanta hampiyninqa kan eflornitina utaq huk tupachiy nifurtimox kay eflornitina kaqwan ima kay T.b.g. kaqpaq hampikun.[3] Kay melarsoprol iskayninku hampiyninpaq kaqtaq, kay T.b.r. kaqpaqlla churakun kay sinchi iskay kaq efectosninrayku.[1] Kay unquyqa rikhurin aswanta kay wakin Sub-Saharan Africaayllukunapi, huk 70 hunu runakunahina chimpachikuy atiq 36 suyukunapi.[4] Kay 2010 watamanta ñawpaqman 9.000 runakunatahina wañuyman apan,kay 1990 watapitaq 34.000 kaqllata.[5] Tantillakun 30,000 runakunahina kunanpacha chimpachisqa kasqankuta, huk 7.000 musuq chimpaykunawan ima kay 2012 watapi.[1] Aswan kay 80% casosmanta kay República Democratica del Congokaqpi tarikun.[1] Kimsa rikhuriykuna kay kunan thaskiypi tarikurqa: huk kay 1896 watamanta kay 1906 watakama aswanta Uganda kaqpi chanta kay Kungu mayu suyu kaqpi chanta iskay kay 1920 chaymanta 1970 watapi achkha africanos suyukunapi.[1] Wak uywakuna, wakakunahina, kay unquywan kankuman utaq chimpachikunkuman.[1]

References[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 WHO Media centre (June 2013). Fact sheet N°259: Trypanosomiasis, Human African (sleeping sickness). http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs259/en/. 
  2. Plantilla:MedlinePlusEncyclopedia
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kennedy, PG (2013 Feb). "Clinical features, diagnosis, and treatment of human African trypanosomiasis (sleeping sickness).". Lancet neurology 12 (2): 186-94. PMID 23260189. 
  4. Simarro PP, Cecchi G, Franco JR, Paone M, Diarra A, Ruiz-Postigo JA, Fèvre EM, Mattioli RC, Jannin JG (2012). "Estimating and Mapping the Population at Risk of Sleeping Sickness". PLoS Negl Trop Dis 6 (10): e1859. Error: Bad DOI specified. 
  5. Lozano, R (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010.". Lancet 380 (9859): 2095–128. Error: Bad DOI specified. PMID 23245604. 
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Tripanosomiasis_africana&oldid=619717" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)