Chaqallu yura rikch'aq ayllu nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin
Contenido eliminado Contenido añadido
→Rikch'aqkuna: * mut'uy (genus ''Cassia'') ** pichana mut'uy ''(Cassia aphylla)'' ** chiñi mut'uy ''(Cassia tomentosa)'' ** hatun mut'uy ''(Cassia helveola)'' ** urqu mut'uy, anchurapa ''(Cassia obovata)'' ** [[uchuk m... |
|||
Siq'i 83: | Siq'i 83: | ||
* [[mut'uy]] (genus ''Cassia'') |
* [[mut'uy]] (genus ''Cassia'') |
||
** [[pichana mut'uy]] ''(Cassia aphylla)'' |
** [[pichana mut'uy]] ''(Cassia aphylla)'' |
||
** [[ |
** [[ch'iñi mut'uy]] ''(Cassia tomentosa)'' |
||
** [[hatun mut'uy]] ''(Cassia helveola)'' |
** [[hatun mut'uy]] ''(Cassia helveola)'' |
||
** [[urqu mut'uy]], [[anchurapa]] ''(Cassia obovata)'' |
** [[urqu mut'uy]], [[anchurapa]] ''(Cassia obovata)'' |
14:38 3 mar 2012-pa llamk'apusqan
Chaqallu yura rikch'aq ayllu | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Mit'an kamay | |||||||||||
| |||||||||||
Subfamilias | |||||||||||
GRIN-CA 2002-09-01 |
Chaqallu yura rikch'aq ayllu (familia Leguminosae icha Fabaceae) nisqaqa huk yurakunap rikch'aq ayllunmi, sach'akunam, sach'acha, ch'ulla watayuq icha achka watayuq qurakunapas. Rurunkunaqa chaqallum.
Ñawpaq mitan kamaypiqa Leguminosae nisqa rikch'aq ñiqim nikurqan, Papilionaceae, Mimosaceae, Caesalpiniaceae rikch'aq ayllu kaptin.
Faboideae (Papilionaceae kasqa, latin simipi Papilio = "pillpintu") yurakunaqa pillpintu hina rikch'aq tuktuyuq kaptin, Caesalpinioideae, Mimosoideae nisqakunataq wach'illa (quyllur hina) pichqantin raphi sillwiyuq tuktuyuqmi.
Rikch'aqkuna
Kaymi huk chaqallu hina yurakuna:
- añawaya (Adesmia spinosissima)
- ishpinku (Amburana cearensis)
- inchik (Arachis hypogaea)
- q'ira, p'unu husk'a, husk'a (Astragalus garbancillo)
- krus k'aspi (Browneopsis ucayalina)
- briya (Cercidium australe)
- husk'a (Dalea weberbaueri)
- kita husk'a (Dalea peruviana)
- pakará (Enterolobium contorti-siliquum)
- pisunay, pasullu, sach'a purutu (Erythrina edulis, Erythrina falcata), chilikchi nisqapas (ama lupunawan, Ceiba pentandra pantaychu!)
- amasisa (Erythrina glauca, Erythrina poeppigiana)
- chañar (Geoffroea decorticans)
- tinaku (Indigofera anil, Indigofera suffruticosa)
- lantrihas (Lens culinaris)
- timpu yura, barbasku (Lonchocarpus nicou = Derris nicou)
- sach'a q'ira (Lupinus ampaiensis)
- q'ira (Lupinus condesuflorus, Lupinus platyphyllus)
- tawri (Lupinus mutabilis, Lupinus argentens, Lupinus tauris). Qhawariy (Anqash suyupi Vicia grata, huk chaqullu rikch'aq niyta munanmi)!
- alwa (Medicago sativa)
- kiñu-kiñu, isturaki, balsamu qara (Myroxylon balsamum)
- wayruru sach'a (Ormosia coccinea)
- hikama (Pachyrhizus erosus)
- pallar (Phaseolus lunatus)
- numya (Phaseolus numia)
- chuwi (Phaseolus sp. etc.)
- purutu (Phaseolus vulgaris, Phaseolus lunatus). Qhawariy (Anqash suyupi Erythrina edulis = pasullu niyta munanmi)!
- allwirha, allwi (Pisum sativum)
- kumasiwa (Platymiscium spp.)
- wallwa (Psoralea mexicana, Psoralea pubescens)
- tipa (Tipuana tipu)
- chikmu (Trifolium amabile, Trifolium peruvianum)
- chaqullu, abas, hawas, miska (Vicia faba)
- tuska (Acacia aroma)
- wakachu (Acacia atramentaria), Arhintinapi churki nisqapas
- allqu thaqu, waranqu nisqapas (Acacia macracantha)
- harka (Acacia visco)
- yuraq kinilla, bubinsana (Calliandra angustifolia)
- paqay (Inga feuillei, Inga edulis)
- yaku kachiq (Inga sp.)
- yarawisqu (Leucaena leucocephala)
- urqu sibil (Piptadenia excelsa)
- wilka, sibil (Piptadenia grata, Acacia visca, Anadenanthera sp.)
- thaqu (Prosopis alba, Prosopis siliquastrum, Prosopis juliflora, Prosopis humilis)
- yuraq thaqu (Prosopis alba)
- yana thaqu (Prosopis nigra)
- thaqu sach'a (Prosopis siliquastrum, Prosopis juliflora, Prosopis humilis)
- wakchillu (Prosopis sp.)
- waranqu (Prosopis pallida)
- churki (Prosopis ferox), Buliwyapi sutin; Arhintinapi wakachu (Acacia atramentaria) sach'apaq sutin
- yuchu waska (Bauhinia sp.)
- tara (Caesalpinia spinosa; Caesalpinia tinctoria)
- wakapurana (Campsiandra sp.)
- mut'uy (genus Cassia)
- pichana mut'uy (Cassia aphylla)
- ch'iñi mut'uy (Cassia tomentosa)
- hatun mut'uy (Cassia helveola)
- urqu mut'uy, anchurapa (Cassia obovata)
- uchuk mut'uy (Cassia hookeriana)
- yunka mut'uy (Cassia alata)
- kupaywa (Copaifera officinalis; Copaifera paupera)
- purutu k'aspi (Senna sp.)
- ritama (Spartium junceum)
- asukarwayu (Hymenaea sp.)
- hak'u wayaqa (Hymenaea courbaril)
Hawa t'inkikuna
- Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Chaqallu yura rikch'aq ayllu.
- Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Chaqallu yura rikch'aq ayllu