Kichwa runa nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin
Siq'i 22: | Siq'i 22: | ||
== Kichwa runakunapak wiñay kawsaymanta == |
== Kichwa runakunapak wiñay kawsaymanta == |
||
Ikwadurpi, kichwa runakunapak sapikunaka ñawpak ashtawan waranka watakaman tiyan. Tawka wiñay kawsay yachakkuna, [[Juan de Velasco]]shina yuyarkan, ashta watamanta, [[Inka hawaykawsay|Inkakuna]] shamushkakaman, shuk mamallakta hatun pushak [[Kitu]]pi kawsarka, pay Ikwadurpa [[Antikuna]]ta kawarkan, [[Puruha]] llaktamanta ([[Chimpurasu marka]]pi), [[San Gabriel]] llaktaman ([[Karchi marka]]pi). Chay hatun pushakka, Shyri nishkami. Kunanka, mana tukuy wiñay kawsay yachakkuna shina yuyan. Ashtawan yachakkuna yuyan, Ikwadurpi, [[Inka hawaykawsay|Inkakuna]] shamushkakaman, mana shuklla hatun pushak tiyarka, shinapashmi tawka [[kuraka]]kuna tiyarka, shuk kurakaka, tawka [[ayllu llakta]]kunata kawarkan<ref>''(es)''[http://www.dineib.gov.ec/pages/interna.php?txtCodiInfo=65 ANTECEDENTES DE LOS PUEBLOS DE LA NACIONALIDAD KICHWA], Ikwadorpak ''Ministerio de Educación''</ref>. |
Ikwadurpi, kichwa runakunapak sapikunaka ñawpak ashtawan waranka watakaman tiyan. Tawka wiñay kawsay yachakkuna, [[Juan de Velasco]]shina yuyarkan, ashta watamanta, [[Inka hawaykawsay|Inkakuna]] shamushkakaman, shuk mamallakta hatun pushak [[Kitu]]pi kawsarka, pay Ikwadurpa [[Antikuna]]ta kawarkan, [[Puruha]] llaktamanta ([[Chimpurasu marka]]pi), [[San Gabriel]] llaktaman ([[Karchi marka]]pi). Chay hatun pushakka, Shyri nishkami. Kunanka, mana tukuy wiñay kawsay yachakkuna shina yuyan. Ashtawan yachakkuna yuyan, Ikwadurpi, [[Inka hawaykawsay|Inkakuna]] shamushkakaman, mana shuklla hatun pushak tiyarka, shinapashmi tawka [[kuraka]]kuna tiyarka, shuk kurakaka, tawka [[ayllu llakta]]kunata kawarkan<ref>''(es)''[http://www.dineib.gov.ec/pages/interna.php?txtCodiInfo=65 ANTECEDENTES DE LOS PUEBLOS DE LA NACIONALIDAD KICHWA], Ikwadorpak ''Ministerio de Educación''</ref>. Kipa, Inkakuna [[Tupak Yupanki]]ka [[Wayna Kapak]]kapash Ikwadurpi Antikuna kamachirirka, kipa Ikwadur Antikunapa runakuna [[Tawantinsuyu]]pi kawsarkan. Kimsa wata kipa, Ispañulkuna shamurka, [[Francisco Pizarro]] pushakmi, 1533 watapi [[Atawalpa]] Inkata wanchirka. 1534 watapi, [[Kunkistadur]] [[Sebastián de Belalcázar]] Kitu llaktata hapirkani, chay llakta Ispañapakmi nishka. |
||
==Ikwadurpi Kichwa runa llaqtakuna== |
==Ikwadurpi Kichwa runa llaqtakuna== |
12:42 31 ini 2011-pa llamk'apusqan
Kichwa runa (Kichwaruna) nisqakunaqa - Inka icha Inga nikuqpas - lliw Kichwa rimaq runakunam, Ikwadur, Kulumbya, Chincha Piruwpi kaq Qhichwa runam, ahinataq Puruhakuna, Kañarikuna hukkunapas.
Ikwadur mama llaqtapi kichwa runakunap tantanakuyninqa ECUARUNARI nisqam.
Kichwa runakunapak wiñay kawsaymanta
Ikwadurpi, kichwa runakunapak sapikunaka ñawpak ashtawan waranka watakaman tiyan. Tawka wiñay kawsay yachakkuna, Juan de Velascoshina yuyarkan, ashta watamanta, Inkakuna shamushkakaman, shuk mamallakta hatun pushak Kitupi kawsarka, pay Ikwadurpa Antikunata kawarkan, Puruha llaktamanta (Chimpurasu markapi), San Gabriel llaktaman (Karchi markapi). Chay hatun pushakka, Shyri nishkami. Kunanka, mana tukuy wiñay kawsay yachakkuna shina yuyan. Ashtawan yachakkuna yuyan, Ikwadurpi, Inkakuna shamushkakaman, mana shuklla hatun pushak tiyarka, shinapashmi tawka kurakakuna tiyarka, shuk kurakaka, tawka ayllu llaktakunata kawarkan[1]. Kipa, Inkakuna Tupak Yupankika Wayna Kapakkapash Ikwadurpi Antikuna kamachirirka, kipa Ikwadur Antikunapa runakuna Tawantinsuyupi kawsarkan. Kimsa wata kipa, Ispañulkuna shamurka, Francisco Pizarro pushakmi, 1533 watapi Atawalpa Inkata wanchirka. 1534 watapi, Kunkistadur Sebastián de Belalcázar Kitu llaktata hapirkani, chay llakta Ispañapakmi nishka.
Ikwadurpi Kichwa runa llaqtakuna
Asway marka
Runa llaqta | Kiti | Kitilli |
---|---|---|
Kañari | Tumipampa kiti | Baños kitilli, Mullituru kitilli, Octavio Cordero kitilli, Quingeo kitilli, Santa Ana kitilli, Sidcay kitilli, Tarqui kitilli, Turi kitilli, El Valle kitilli |
Kañari | Walasiyu kiti | Walasiyu kitilli, Jadan kitilli, San Juan kitilli, Zhidmad kitilli |
Kañari | Nabón kiti | Nabón kitilli, El Progreso kitilli |
Kañari | Santa Isabel kiti | Santa Isabel kitilli |
Kañari | Siksik kiti | San Miguel de Jima kitilli, Ludo kitilli |
Kañari | Oña kiti | Susudel kitilli |
Bolívar marka
Runa llaqta | Kiti | Kitilli |
---|---|---|
Waranka | Waranta kiti | Gabriel I. Veintimilla kitilli, Facundo Vela kitilli, Wanuku kitilli, Salinas kitilli, Yakutu kitilli (San Simón), Simiátug kitilli, San Luis de Pambil kitilli |
Waranka | Chillanes kiti | Chillanes kitilli |
Waranka | Chimpu kiti | Ansakutu kitilli (Asunción kitilli) |
Waranka | Echeandía kiti | Echeandía kitilli |
Waranka | San Miguel kiti | San Pablo de Atenas kitilli |
Waranka | Kaluma kiti | Kaluma kitilli |
Chimpurasu marka
Impapura marka
Kañar marka
Loja marka
Napu marka
Orellana marka
Pastasa marka
Runa llaqta | Kiti | Kitilli |
---|---|---|
Pastasa | Pastasa kiti | Puyu kitilli, Canelos kitilli, 10 de Agosto kitilli, Fátima kitilli, Montalvo kitilli, Corrientes mayu kitilli, Sarayaku kitilli, Tarqui kitilli, Teniente Hugo Ortiz kitilli, Veracruz kitilli |
Pastasa | Mera kiti | Mera kitilli, Madre Tierra kitilli |
Pastasa | Santa Clara kiti | Santa Clara kitilli |
Pastasa | Arajuno kiti | Arajuno kitilli, Kuraray kitilli |
Pichincha marka
Qutuphaqsi marka
Sukumpiyu marka
Runa llaqta | Kiti | Kitilli |
---|---|---|
Napuruna | P'uchqu qucha kiti | Musuq Loja kitilli, El Eno kitilli, Pacayacu kitilli, Jambelí kitilli, Santa Cecilia kitilli |
Napuruna | Gonzalo Pizarro kiti | Gonzalo Pizarro kitilli |
Napuruna | Putumayu kiti | Puerto del Carmen kitilli, Palma Roja kitilli |
Napuruna | Shushufindi kiti | Limoncocha kitilli, Pañaqucha kitilli, San Roque kitilli |
Napuruna | Cascales kiti | El Dorado de Cascales kitilli, Santa Rosa de Sucumbíos kitilli |
Napuruna | Cuyabeno kiti | Cuyabeno kitilli, Tarapoa kitilli |
Tunqurawra marka
Runa llaqta | Kiti | Kitilli |
---|---|---|
Chibuleo | Ampatu kiti | Juan Benigno Vela kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Ampatu kiti | Quisapincha kitilli, Wachi Luritu kitilli, Ampatillu kitilli, Augusto N. Martínez kitilli, Constantino Fernández kitilli, Juan Benigno Vela kitilli, Pasa kitilli, Picaihua kitilli, Pilagüín kitilli, San Bartolomé kitilli, San Fernando kitilli, Santa Rosa kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Mocha kiti | Mocha kitilli, Pinguilí kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Patate kiti | Patate kitilli, El Triunfo kitilli, Los Andes kitilli, Sucres kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Pelileo kiti | Chiquicha kitilli, Rusaryu kitilli, García Moreno kitilli |
Salasaka | Pelileo kiti | García Moreno kitilli, Salasaka kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Píllaro kiti | San Andrés kitilli, San José de Poaló kitilli, San Miguelito kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Qiru kiti | Qiru kitilli, Rumipampa kitilli, Yanayaku kitilli |
Tunqurawra Kichwa | Tisaleo kiti | Tisaleo kitilli |
Zamora Chinchipe marka
- * Pukyu: [2]
Kulumbyapi Kichwa runa llaqtakuna
- Inga (Inka)
Piruwpi Kichwa runa llaqtakuna
- Llakwash (Lama runa)
- Napuruna
- Piruwanu Pastasa runa (Inka)
Indihina tantanakuykuna
Iñi
Pukyukuna
- ↑ (es)ANTECEDENTES DE LOS PUEBLOS DE LA NACIONALIDAD KICHWA, Ikwadorpak Ministerio de Educación
- ↑ www.codenpe.gov.ec/ Kichwa runakunamanta (kastilla simipi)
- ↑ www.peruecologico.com.pe / Qhichwa Pastasa-Tigre (kastilla simipi)
- ↑ www.peruecologico.com.pe / Napuruna
- ↑ www.peruecologico.com.pe/ Quechua Lamista / Llakwash runakuna (kastilla simipi)
Hawa t'inkikuna
- Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Kichwa runa.
Ikwadurpi runa llaqtakuna | ||
---|---|---|
Indihina runa llaqtakuna: Achuar · A'i Kofán · Awá · Chachi · Épera · Kichwa runa · Sapara · Sekoya · Shiwiar · Shuwar · Siona · Tsa'chila · Waorani · | ||
Kichwa runa llaqtakuna: Chibuleo · Karanki · Kayampi · Kañari · Kichwa runa · Kitu Kara · Natabuela · Utawalu · Panzaleo · Puruha · Salasaka · Sarakuru · Tunkurawa Kichwa runa · Waranka · Amarumayu sach'a-sach'a suyup Kichwa runan: Napuruna · Pastasa runa | ||
Huk indihina runa llaqta: Manta-Wankawillka-Puna | ||