Punu suyu nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin
Contenido eliminado Contenido añadido
a Rurana antacha Hukchasqa: la:Regio Punense; cambios triviales |
|||
Siq'i 4: | Siq'i 4: | ||
{| border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |
{| border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |
||
|- bgcolor="#006400" |
|- bgcolor="#006400" |
||
| <font size="+0" color="white">'''Punu suyu <br/> <small> Punu jach'a suyu <br/> Departamento de Puno </small>'''</font> |
| <font size="+0" color="white">'''Punu suyu <br /> <small> Punu jach'a suyu <br /> Departamento de Puno </small>'''</font> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
! colspan="2" align="center" | [[ |
! colspan="2" align="center" | [[Rikcha:Uros Titicaca 2.jpg|290px|]] |
||
|-bgcolor="#FFFFFF" |
|-bgcolor="#FFFFFF" |
||
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" |[[Uru wat'akuna]], |
|colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller" |[[Uru wat'akuna]], [[Titiqaqa qucha]] ([[Punu suyu]], [[Piruw]]) |
||
|- style="color: white; background: #006400; text-align:center;border-bottom:1px solid #999" |
|- style="color: white; background: #006400; text-align:center;border-bottom:1px solid #999" |
||
| '''Saywitu''' |
| '''Saywitu''' |
||
| style="color: white; border-left:1px solid #999"| '''Wallqanqa''' |
| style="color: white; border-left:1px solid #999"| '''Wallqanqa''' |
||
|- style="background: white" |
|- style="background: white" |
||
|rowspan=6| [[ |
|rowspan=6| [[Rikcha:Perú Puno.png|145px|center|Piruwpi Qusqu saywitu]] |
||
|- style="background: white" |
|- style="background: white" |
||
|style="border-left:1px solid #999"| [[ |
|style="border-left:1px solid #999"| [[Rikcha:Escudopuno.JPG|70px|center|]] |
||
|- style="background: #FFFFFF;border-top:1px solid #999; text-align:center;" |
|- style="background: #FFFFFF;border-top:1px solid #999; text-align:center;" |
||
|style="border-left:1px solid #999"| |
|style="border-left:1px solid #999"| |
||
Siq'i 23: | Siq'i 23: | ||
|style="color: white; border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Unancha''' |
|style="color: white; border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Unancha''' |
||
|- style="background: white; border-top:1px solid #999;" |
|- style="background: white; border-top:1px solid #999;" |
||
|style="border-left:1px solid #999"| [[ |
|style="border-left:1px solid #999"| [[Rikcha:Sin bandera.svg|100px|center|Qusqu llaqtap unanchan]] |
||
|- style="background: #FFFFFF; border-top:1px solid #999; text-align:center;" |
|- style="background: #FFFFFF; border-top:1px solid #999; text-align:center;" |
||
|style="border-left:1px solid #999"| |
|style="border-left:1px solid #999"| |
||
Siq'i 29: | Siq'i 29: | ||
! colspan="2" | . |
! colspan="2" | . |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| [[Mama llaqta]] || [[ |
| [[Mama llaqta]] || [[Rikcha:Flag of Peru.svg|25px]] [[Piruw]] |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| [[Tinkurachina siwi]]kuna || 13º00´00"S; <br>68º58´35"W - 71º06´46"W |
| [[Tinkurachina siwi]]kuna || 13º00´00"S; <br />68º58´35"W - 71º06´46"W |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| [[Uma llaqta]] || [[Punu]] |
| [[Uma llaqta]] || [[Punu]] |
||
Siq'i 41: | Siq'i 41: | ||
| [[Simi]]kuna || [[qhichwa simi]], [[kastilla simi]], [[aymara simi]] |
| [[Simi]]kuna || [[qhichwa simi]], [[kastilla simi]], [[aymara simi]] |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| [[Runa]]kuna || |
| [[Runa]]kuna || 1.268.441 <small>(''inei'' 2007)</small> |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| [[Runa ñit'inakuy]] || 16,79 runa / km² |
| [[Runa ñit'inakuy]] || 16,79 runa / km² |
||
Siq'i 47: | Siq'i 47: | ||
| [[Hallka k'iti kanchar]] || 72.382,25 km² |
| [[Hallka k'iti kanchar]] || 72.382,25 km² |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| Hanaq kay|| [[Punu]]: |
| Hanaq kay|| [[Punu]]: 3.827 m |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| |
| Kamasqa wat'a || {{pun|26|4|1822}} |
||
|- bgcolor="#FFFFFF" |
|- bgcolor="#FFFFFF" |
||
| [[Kuraka]] || [[Pablo Fuentes Guzmán]] |
| [[Kuraka]] || [[Pablo Fuentes Guzmán]] |
||
Siq'i 117: | Siq'i 117: | ||
| Kallawaya pruwinsya |
| Kallawaya pruwinsya |
||
|- |
|- |
||
| [[Wisk'achani rit'i urqu (Apulupampa)|Wisk'achani rit'i urqu |
| [[Wisk'achani rit'i urqu (Apulupampa)|Wisk'achani rit'i urqu]] |
||
| - m |
| - m |
||
| Putina pruwinsya |
| Putina pruwinsya |
||
Siq'i 286: | Siq'i 286: | ||
== Wiñay kawsay == |
== Wiñay kawsay == |
||
[[ |
[[Rikcha:Templo del Sol Titicaca.jpg|thumb|right|200px|[[Titiqaqa wat'a]]pi inti yupaychana wasi]] |
||
* [[Manqu Qhapaq]] / [[Mama Uqllu]] |
* [[Manqu Qhapaq]] / [[Mama Uqllu]] |
||
* [[Sinchi Ruqa]] |
* [[Sinchi Ruqa]] |
||
Siq'i 293: | Siq'i 293: | ||
== Runakuna == |
== Runakuna == |
||
[[ |
[[Rikcha:02. Islas flotantes de Uros (101).JPG|thumb|right|200px|Wasikuna [[Uru wat'akuna]]]] |
||
2005 watapiqa Punu suyupi 1.245.508 runakunam kawsachkanku. |
2005 watapiqa Punu suyupi 1.245.508 runakunam kawsachkanku. |
||
Siq'i 434: | Siq'i 434: | ||
== Yachay tarpuy == |
== Yachay tarpuy == |
||
[[Rikcha:Uros Artesanía1 lou.jpg|thumb|right|200px|Karu puriy ([[Uru wat'akuna]])]] |
[[Rikcha:Uros Artesanía1 lou.jpg|thumb|right|200px|Karu puriy ([[Uru wat'akuna]])]] |
||
[[ |
[[Rikcha:Atardecer en Sillustani.jpg|thumb|right|200px|[[Sillustani]] llaqtapi [[chullpa]].]] |
||
== Raymikuna == |
== Raymikuna == |
||
Siq'i 469: | Siq'i 469: | ||
* [[Huch'uy yachay wasi]]kuna: 1.897 |
* [[Huch'uy yachay wasi]]kuna: 1.897 |
||
* [[Chawpi yachay wasi]]kuna: 468 |
* [[Chawpi yachay wasi]]kuna: 468 |
||
* [[ |
* [[Yachay suntur]]kuna |
||
:* [[Universidad Nacional del Altiplano]] |
:* [[Universidad Nacional del Altiplano]] |
||
:* [[Universidad Andina Néstor Cáceres Velásquez]] |
:* [[Universidad Andina Néstor Cáceres Velásquez]] |
||
Siq'i 489: | Siq'i 489: | ||
* [http://www.ign.gob.pe/web_espanol/IGN/Pre_normalizacion_NNGG/htm/30-y.htm www.ign.gob.pe / Instituto Geográfico Nacional] |
* [http://www.ign.gob.pe/web_espanol/IGN/Pre_normalizacion_NNGG/htm/30-y.htm www.ign.gob.pe / Instituto Geográfico Nacional] |
||
* [http://www.minem.gob.pe/minem/archivos/file/DGAAM/publicaciones/evats/puno/puno3.pdf www.minem.gob.pe] |
* [http://www.minem.gob.pe/minem/archivos/file/DGAAM/publicaciones/evats/puno/puno3.pdf www.minem.gob.pe] |
||
==Hawa t'inkikuna== |
== Hawa t'inkikuna == |
||
* [http://media.peru.info/mapas/puno.jpg Saywitu: Punu suyu] |
* [http://media.peru.info/mapas/puno.jpg Saywitu: Punu suyu] |
||
[http://www.puebloindio.org/CISA/Manifiesto_de_Taquile.htm Manifiesto de Taquile] (Kastilla simipi) |
[http://www.puebloindio.org/CISA/Manifiesto_de_Taquile.htm Manifiesto de Taquile] (Kastilla simipi) |
||
Siq'i 516: | Siq'i 516: | ||
[[ja:プーノ県]] |
[[ja:プーノ県]] |
||
[[ka:პუნო (რეგიონი)]] |
[[ka:პუნო (რეგიონი)]] |
||
[[la: |
[[la:Regio Punense]] |
||
[[ms:Negeri Puno]] |
[[ms:Negeri Puno]] |
||
[[nl:Puno (regio)]] |
[[nl:Puno (regio)]] |
02:39 2 hul 2010-pa llamk'apusqan
| ||
---|---|---|
Uru wat'akuna, Titiqaqa qucha (Punu suyu, Piruw) | ||
Saywitu | Wallqanqa | |
Unancha | ||
. | ||
Mama llaqta | Piruw | |
Tinkurachina siwikuna | 13º00´00"S; 68º58´35"W - 71º06´46"W | |
Uma llaqta | Punu | |
Pruwinsyakuna | 13 | |
Distritukuna | 108 | |
Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi, aymara simi | |
Runakuna | 1.268.441 (inei 2007) | |
Runa ñit'inakuy | 16,79 runa / km² | |
Hallka k'iti kanchar | 72.382,25 km² | |
Hanaq kay | Punu: 3.827 m | |
Kamasqa wat'a | 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi | |
Kuraka | Pablo Fuentes Guzmán | |
Karu rimay yupay | 051 | |
Pacha suyu | ||
Llika tiyanan | [www.] | |
Punu suyu (kastilla simipi: Puno) nisqaqa huk suyum Piruw mama llaqtapi. Uma llaqtanqa Punu llaqtam.
Allpa saywachi
- Amachasqa sallqa suyukuna: Bahuaja-Sonene mamallaqta parki - Titiqaqa mama llaqta risirwa - Aymara-Lupaka risirwa suyu
- Mayukuna: Huchusuma mayu - Illawi mayu - Lampa mayu - Pukara mayu - Quwata mayu - Ramis mayu - Such'i mayu - San Gabán mayu - Wankani mayu; Kallawaya pruwinsyapi: Makusani mayu - Ayapata mayu - Ayuyani mayu;
- Q'asakuna: Krus Laqa (4.850 msnm) - Sipitlaqa (4.800 msnm) (Chukuwitu llaqtapi) - Iskay Krus (4.800 msnm) (San Antonio de Putina llaqtapi); Susuyu (4.375 msnm) (Kallawaya Puwirtu Punu).
- Quchakuna: Arapa qucha - Chakchura qucha - Lagunillas qucha - Lurisquta - Pukaqucha - Saqa qucha - Sara qucha - Suchi qucha - Suytuqucha - Titiqaqa qucha - Umayu qucha; Kallawaya pruwinsyapi: Q'umir umiña qucha - Chunkara qucha
- Wat'akuna:
- Titiqaqa quchapi: Amantani - Intika - Titiqaqa wat'a - Sutu wat'a - Chirita nº 1 - Chirita nº 2 - Ustuti - Qipata - Chilata - Suwasi - Istiwis.
- Wiñaymarka quchapi: Sikaya, Luti, Qawana, Patawata, Yuspiki.
- Yaqa wat'akuna:
Urqu | Hanaq kay | Pruwinsya |
---|---|---|
Achasiri | 4.950 m | Kallawaya pruwinsya |
Allinqhapaq | 5.780 m | Kallawaya pruwinsya |
Ananiya | 5.853 m | Putina pruwinsya |
Ariquma | - | Kallawaya pruwinsya |
Chihik'apaq | 5.650 m | Kallawaya pruwinsya |
Hatun Palumani | 5.730 m | Putina pruwinsya |
Lluqisa | 5.100 m | Kallawaya pruwinsya |
Qinamari | 5.438 m | Kallawaya pruwinsya |
Wisk'achani rit'i urqu | - m | Putina pruwinsya |
Wisk'achani | - m | Wankani pruwinsya |
Yuraq Unu | - | Kallawaya pruwinsya |
Kawalluni rit'i urqu | +5.400 m | Putina pruwinsya |
Kallihun | 5.827 m | Putina pruwinsya |
Kalihun | 5.350 m | Sandia pruwinsya |
Chapi rit'i urqu | 5.400 m | Putina pruwinsya |
Chuqñaquta rit'i urqu | 4.683 m ? 5.800 m ? | Putina pruwinsya |
Kunakunka rit'i urqu | +5.000 m | Putina pruwinsya |
Jorge Chávez rit'i urqu | +5.200 m | Putina pruwinsya |
Jurwari rit'i urqu | +5.200 m | Putina pruwinsya |
Lusujucha rit'i urqu | +5.200 m | Putina pruwinsya |
Ñakariya rit'i urqu | 5.360 m | Putina pruwinsya, Sandia pruwinsya |
Rit'i Urmasqa rit'i urqu | +5.200 m | Putina pruwinsya |
Rit'ipata rit'i urqu | 5.350 m | Sandia pruwinsya |
San Andrés rit'i urqu | +5.200 m | Putina pruwinsya |
Surapata rit'i urqu | 5.324 m | Putina pruwinsya |
Wilaquta rit'i urqu | 5.179 m | Sandia pruwinsya |
Ichhuqullu rit'i urqu | 5.423 m | Putina pruwinsya |
Salluyu rit'i urqu | 5.999 m | Putina pruwinsya, Sina distritu; Buliwyapipas |
Yanaqaqa (Yanacaca) | 5.143 m | - |
Chiriqunuy
Flora Faunapas
Pulitika Rakiy
Chunka kimsayuq pruwinsyanmi kan:
Pruwinsya | Runakuna(2007)[1] | Uma llaqta | Kuraka |
---|---|---|---|
Asankaru | 136.829 | Asankaru | Ruben Pachari Inofuente |
Kallawaya | 73.946 | Makusani | Nancy Rossel Angles |
Chukuwitu | 126.259 | Chulli | Eugenio Barbaito Constanza |
Qullaw | 81.059 | Illawi | Fortunato Calli Incacutipa |
Wankani | 69.522 | Wankani | Alex Gómez Pacoricona |
Lampa | 48.223 | Lampa | Ciriaco Isidro Diaz Arestegui |
Melgar | 74.735 | Ayawiri | Bernardo Natividad Meza Alvarez |
Muhu | 27.819 | Muhu | Randolfo Mamani Aracayo |
Punu | 229.236 | Punu | Luis Butron Castillo |
San Antonio de Putina | 50.490 | Putina | Alex Max Sullca Caceres |
Sandia | 62.147 | Sandia | Angel Mario Quispe Quispe |
San Ruman | 240.776 | Hullaqa | David Maximiliano Mamani Paricahua |
Yunkuyu | 47.400 | Yunkuyu | Juan Huanca Coarita |
Wiñay kawsay
- Manqu Qhapaq / Mama Uqllu
- Sinchi Ruqa
- Antisuyu
- Kallawaya (Kallawaya pruwinsyapi, Sandia pruwinsyapipas)
Runakuna
2005 watapiqa Punu suyupi 1.245.508 runakunam kawsachkanku.
Simikuna
Punu suyupiqa Qusqu-Qullaw runasimita, kastilla simita, aymara simita rimanku.[2]
Simi | Rimaqkuna 2004 (%) | Rimaqkuna 2009 (%) |
---|---|---|
Qhichwa simi | 39,2 | 38,7 |
Aymara simi | 27,9 | 25,9 |
Kastilla simi | 32,9 | 35,4 |
Huk simi | - | 0,1 |
Kay llaqtakunapi aswanta aymara simitam rimanku:
Kay llaqtakunapi aswanta qhichwa simitam rimanku:
- Pawqarqulla, Hatunqulla, Sillustani, Kapachika yaqa wat'a, Intika, Amantani, Hullaqa, Pukara, Ayawiri, Lampa, Asankaru, Makusani, Sandia.
Pruwinsya | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
---|---|---|---|---|
Asankaru | 21,686 | 17.7 | 100,903 | 82.2 |
Kallawaya | 9,308 | 14.4 | 55,411 | 85.6 |
Chukuwitu | 29,308 | 25.7 | 84,606 | 74.2 |
Qullaw | 15,993 | 21.5 | 58,306 | 78.4 |
Wankani | 9,312 | 14.7 | 53,989 | 85.2 |
Lampa | 10,502 | 24.0 | 33,192 | 75.8 |
Melgar | 18,940 | 28.3 | 47,929 | 71.6 |
Muhu | 3,275 | 12.9 | 22,081 | 87.0 |
Punu | 93,228 | 44.5 | 115,510 | 55.1 |
San Antonio de Putina | 12,856 | 28.5 | 32,206 | 71.4 |
Sandia | 18,904 | 34.0 | 36,586 | 65.9 |
San Román | 130,888 | 60.1 | 86,527 | 39.8 |
Yunkuyu | 12,991 | 29.9 | 30,439 | 70.0 |
Llapan | 387,191 | 33.8 | 757,685 | 66.1 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [1]
Yachay tarpuy
Raymikuna
Tusuy
Kallawaya pruwinsyapi tusuykuna:
Karu puriy
Punu suyupitaq Titiqaqa qucha, hinaspa Sillustanipi chullpakuna kan.
- Titiqaqa qucha
- Uru wat'akuna
- Intika
- Amantani
- Kapachika
- Sillustani (chullpakuna)
- Allinqhapaq 5.780 m
- Jisk'airumuqu
- Istiwis wat'a
Yachachiy
- Wawa wasikuna : 423
- Huch'uy yachay wasikuna: 1.897
- Chawpi yachay wasikuna: 468
- Yachay sunturkuna
Musiku
Apaykachana
Suyupi paqarisqa runakuna
Kaypipas qhaway
Pukyukuna
- ↑ 1,0 1,1 www.inei.gob.pe
- ↑ www1.inei.gob.pe (kastilla simi)
Hawa t'inkikuna
Manifiesto de Taquile (Kastilla simipi)
Suyukuna (Piruw) | ||
---|---|---|
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |