Simitiqsi

Wikipediamanta

Simitiqsichaw qurishun shimikunata, tsaykunawan imanaw rimanapaq imanaw qillqanapaq, imanaw yachakunapaq.

Shinri[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Shimikunata hipishkantsik kay yachay panqapita [1]

  1. Taakshay ( acortamiento), kaywan kichay kikinpashtaq ( manaqa simillki) ichikyan.Kaynaw, naa ishpa-naachaw takshan naman ishpa-nay-kaachaw.
  2. Yapani ( afijo), rakipi churana hawaman: qallarir ( = ñawpani), rurinchaw ( = chawpini), ushanachaw ( = qipani).
  3. Qutukaq (aglutinante)(simi); tsanaw nintsik huk simita, siminkuna rurakan yapanikunawan; kaykuna kikillan kayan mana tallukar. Qichwa simi ayllukuna kayan qutukaq simi, turku simipis.
  4. Hukwiyapi ( alófono) tsaynaw riqintsik mayqan pashtayninta huk shimipashtapata. Kaynaw, qichwa /r/pa kan hukwiyapin ishkayllapis: 'karu'chaw; hukkaqqa, 'parqu'chaw.
  5. Puchani ( ambiente) imanaw rurakanqan huk shimipa, qillqanipa. Kay shuqan: k rukupa kaykan kikinpashtaqpura puchanachaw.
  6. Ishkaypi (ambigüedad), huk kaynin riqishqa 'rikani'pa, ishkayniraypa maakuntsik. Shuqan: rayan pinkullu nin, manaqa huk qiruta nin.
  7. Ishkay chaniyuq. Huk shimi ishkay rurayyuq. Shuqan: puma, huk purun uywa; kamanpis Puma ayllu shuti. Hukpis: watukay (shuti-nombre sustantivo); 'watukay' ( kamana, verbo en imperativo).
  8. Qaqllani (aspecto). Imanaw kamanapa ruraynin aywaykan. Tsayqa ruraynin kanman: hinalla ( habitual), illaqpi ( repentino), qatinapi(continuativo).
  9. Ishkay shimillkiyuq. ( bisilábico)
  10. Hatikaq rimana ( claúsula)
  11. Willayki ( comentario)
  12. Sharitsiq ( constituyente)
  13. Sharitsishqa ( construcción)
  14. Tinku yurina ( coocurrencia)
  15. Ishkay qayapi ( correfencialidad).

Pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. Gramática quechua: Ancash-Huailas. Gary J. Parker. Ministerio de Educaión, Lima- Perú (1978)
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Simitiqsi&oldid=621866" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)