Qhichwa simikuna Kastilla simipi

Wikipediamanta

Kechwaqam huk simi rimasa Arqintina, Puliwya, Chili, Kulunpya, Ikwatur, Piruw llaqtahuñuqkunapi. Samun inkakunapa m'itayninpita, mastayasa iñiq maqchiqkuna.Iskay chunka ñiqin pachak wata,usananpi, llaqta pusaqkuna, Puliwya, Ikwatur, Piruwpi kamariyasa riqsia simi kananpaq.


Kastilla simiwan tinkuynin[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qichwa simikunan paqarin, Ispañamanta runakuna samuskiptin, 1532 watapi. Kan: Aparecen voces quechuas-después de la llegada de los españoles a Perú en 1532- en lo que sigue:

  • Inka Qarsilasu Piqapa qillqaynin: "Comentarios Reales de los Incas " [1]
  • Mikil Istitipa "Crónica sobre la llegada de los conquistadores al Perú"
  • Pitru Siyisa Liyunpa "La Crónica del Perú" [2]

Qarsilasu qillqanqan simikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Cúntur, kananqa Kastilla simipi: "Cóndor", pishupa sutin-( en la actualidad Cóndor, nombre de ave)
  • Zara ( riwipa sutin; taynu simimanta maíz, chaynulla Kastilla simipi)
  • Hanan Cozco ( Qusqupa hanaq patman; wiñay kawsay willana)
  • Hurin Cozco (Qusqupa uran patman )
  • Culén (Hanpi hachapa sutin. Quñu unuwan upyayan.)

Pachakunapa sutin[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Lima, Limaqmanta;Piruw uma llaqta; Rimac k'itipa sutin, mayupa sutinwan.
  • Arequipa, 'Are qhepa'manta. Piruwpa hatunllaqtan.
  • Cusco, Qusqumanta. Unay Tawantinsuyupa umallaqtan.
  • Huancayo, Wankayuqmanta. Sunin suyupa uma llaqtan.
  • Huánuco, Wanukumanta.
  • Cochabamba (Bolivia), Qucha panpamanta.
  • Tucuman ( Argentina) Tukúmanmanta, kaypi tiyaran Jorge A. Lira,allin iskay simi t'aqita qillqasa.
  • Tumibamba (Ecuador) Tumipanpanta.
  • Machu Picchu
  • Chuquiquirao.

Kay qhichwa simikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  • Olluco, mikuna ullukumanta;
  • Oca,mikuna uqamanta,
  • Rocoto, mikuy miskichiq ruqutumanta,
  • Llama, llama wata suti.
  • Vicuña, mana wátay uywapa sutin.
  • Alpaca, alpaka runasimipi.
  • Cóndor, kúntur
  • Huaico, wayq'u runasimipi
  • Pincullo, pingullo, pinkullu
  • Huaino waynu, manaqa wayñu
  • Apacheta

Runasimi simikapchiypi[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. "Comentarios reales de los Incas", Qarsilasu Inkapa. (Garcilaso Inca de la Vega)
  2. "Crónica del Perú", Pitru Sisiya Liyunpa. (Pedro Cieza de León)

Willanakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Ir a ↑ Diccionario de la Real Academia de la Lengua (2001) ISBN 84-239-6824-3 (Tomo II) Ir a ↑ Wölck, Wolfgang: "Pequeño Breviario Quechua" , Instituto de Estudios Peruanos, Lima (1987) Ir a ↑ Inca Garcilaso de la Vega: "Comentarios Reales de los Incas" (2007) ISBN 978-9972-888-63-2 Ir a ↑ "La "Crónica del Perú", Pedro Cieza de León (1973), PEISA, Lima.

  1. UIGV hipisa 2001 watapi
  2. Peisa hipisa 1976 watapi

Qhaway chaymanta[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. "El habla de mi tierra", Rodolfo Ragucci-pa
  2. "Topónimos de los Andes", Rodolfo Cerrón-Palomino-pa.

Hawa t'inkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

· ·