Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin

Wikipediamanta
Kayqa kusa qillqam. Kaypi ñit'iy willasunaykipaq.
Universidad Nacional Mayor de San Marcos
Waq sutikunaSan Markus Yachay Suntur,
Piruwpa Yachay Sunturnin,
Awya Yalap Chunkawataq,
San Markus Kuraq Yachay Suntur
Lema«Piruwpa Yachay Sunturnin,
Awya Yalap Chunkawataq;
V Pachaqwatakama»
T'aqaMamallaqtap yachay sunturnin
Qayllariy1551 wata, 12 ñiqin aymuray killapi
(472 watayuq)
QayllarichiqCarlos I Ispañamanta,
V Sacro Imperio Romano
Germánico-manta (ruwaq)
Tomás de San Martín (kamachiq)
Maypiña
Qhapaq wasiAv. Universitaria s/n. cdra. 34, Lima
(Huk kaq Campus: 0.69 km²)

Lima, Piruw
Campus"Yachay Suntur Llaqtan"
(Av. Universitaria s/n. - Av. Venezuela
cdra. 34, Lima)

San Markus Waki Wasi
(Avenida Nicolás de Piérola 1222 - Lima)
"San Fernando" Hampi Yachay
Facultad-nin
(Av. Grau]] 755, Lima)
Suntur
Yachachiqkuna3 163 (2014)
Yachaqkuna30 979 (2014)
UywananLiyun
Llimphikuna

   Quri

   Yuraq

   Anqas

   Killmu

Kamachi
RikturDr. Orestes Cachay Boza [4]
YaqarikturÑawpagradu yachachipaq:
Dra. Elizabeth Canales Aybar[5]
Qhipagradu, t'aqwinapaq:
Dr. Felipe San Martín Howard[6][7]
WayqiñakunaAlianza Estratégica, AUIP, IAU,
OUI, Red IDi, UDUAL, Universia.
Qullqi kamayPEN S/ 400.732.439 (2013)[8][9]
www.unmsm.edu.pe
Facebook
Twitter
YouTube

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin (kastilla simipi: Universidad Nacional Mayor de San Marcos, UNMSM; latin simimanta: Academia Sancti Marci Urbis Regum in Peruvia) nisqaqa Piruwpi qhapaq Yachay sunturmi, Lima llaqtapi. Aswan chaninchasqa, sut'inchasqa yachay wankurina Piruw mamallaqtapi kan, hinan kaspa Piruwpi, Awya Yalawpi ñawpaq yachay sunturnin kan. [10][11] 1548 watapi, Santo Domingo kunwintupi pata yachaqkunamanta qallarisqaku. Fray Tomas de San Martín nispa, chiqanchasqa paqarirqaku, hinaqtin 1551 wata ayriwa killa 12 ñiqin Carlos I Ispañamanta Qhapaq kamaqillqanninwan chaynallata kawsarirkaku. Sacro Impero Romano Germánico-wan,[12] 1571-pi Puntifisya kutirirqaku, Pio V papa chay puntifisya nispa qurqan, hinaqtin sutin tikrarqan kayhina: Qhapaq Puntifisya Lima Qhapaqkunan Llaqtan Yachay Suntur (Kastilla simipi: "Real y Pontificia Universidad de la Ciudad de los Reyes de Lima" ).[13] Ispañan kurunanmanta riqsispaqa, ñawpa Awya Yala yachay sunturnin, qhapaq kamaqillqa paqarispaqa hina,[14] 1551-manta 1821-kama, Lima Llaqtan Yachay Sunturnin Virreinato pachan.[15] Ispañamanta qispikusqa pachan, aswan chaninchasqa kutirqan, wakin hatun runakunam k'anchaspa, yachachispa, Piruwpa qispichinkama.[16] Chaykunapas qhipanmi, ripuwlika pachapi Lima Yachay Suntur sutinta takyay. 1946 watakama, chay watapi kunan sut'inta hap'irqapun kunanmanta Mamallaqtap Yachaysunturnin kan.[17]

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin kusaq Piruwmanta yachay wankurina riqsispaqa, aswan hatuchasqa, sut'ichasqa, chaninchasqa, kaykunarayku: «allinkamachinrayku, akllaykamachinrayku, wiñankawsayninrayku»,[18][19] hinaqtin chiqachisqa aswan allin hamut'a wankurina, waki wankurina hina kaspaqa.[20][21][22][23] Yaqa tukuy pachaqa 1º ñiqin Piruwpi kan, kay ranking-kuna nispa yupaychasqa[18] University Rankings by Academic Performance URAP Center-manta hina,[24][25][26][27] QS World University Rankings por Quacquarelli Simonds hina,[28][29][30][31][32] Rankings Web of Universities CSIC-manta hina (aswan riqsisqa Webometrics hina),[33][34][35][36] University Web Rankings 4ICU-manta,[37][38] SIR World Reports SCImago Research Center-manta, waqkuna.[39][40][41] Aswanpataq, sapa Piruw yachay sunturnin acreditación-wan kan, hawa mamallaqtakunamanta chaninchakuspataq.[42]

Achka hatun Piruwmanta runakuna, Awya Yala runakunantin, sunturmanta lluqsimurqan, paykunaqa t'aqwiqkuna, hamut'a-runakuna, qillqaqkuna, waqkuna kan;[43] tukuy paykunaqa sut'ichispa yachay sunturnin chaninta, aswan allin kaspaqa, Piruwa wiñaykawsaynin hatunchakuspa, wiñachikuspa.[44] San Markus Yachay Suntur nispaqa Piruw kaqlla hina, tukuy mamallaqtan ñawpankuna, qhipanankuna mirachininrayku, hinaspataq yachaqnin sinchi qaywisqa umayuq kanku, yachakuq, kallpachakuq yachaqkuna, Piruw mamallaqtam runakuna hina.[45] 21 Mamallaqtam umalliqnin[46] 1 Premio Nobel-tin[47][48]Mario Vargas Llosa, sapa piruwanuqa kay suñaywan[49][50][51][52][53][54]— kay yachay sunturmanta lluqsimurqan, ña t'aqwiqkuna, amawtakunapas kapun.

Yaqa 500 watakunawan, San Markus Hatun Yachay Suntur achka wasikuna purirqaku, wakin kunankama tiyan, chanin; kaytaqa San Markus Hatun Wasi kan, huk kaq San Markus wasin aswan 400 watakuna puririrqan, kaytaqa wakin wasikuna, Lima llaqta chawpinpi, UNESCO-manta Patrimonio de la humanidad nisqa riqsirqan,[55][56][57][58]— kunan yachay sunturnin chaninchasqa llamk'achiykuna wasi, waq imankunapas kan, hinaqtin aswan kusaq runakunam riqsichinanpaq, kunan "San Fernando" Hampi Yachay Facultad-nin nispa 1901 wata paqarirqan, ñawpaq hamp'ina wasi tukuy Piruwpa kan; hinaqtin 1960-manta Yachay Sunturnin Llaqtan pusamurqan, hinaqtin kuraq campus kan; chaypi achka Facultad-kuna, chawpi bilbioteca, kancha, pusaq wasi, hamut'a wasikuna tiyan. Tukuy kaykuna Lima llaqtap chawpin kachkan. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 65 suntur-yachaywasikunawan kan,[59] 20 facultadkuna huñusqa,[60] hinaqsi, paykunaqa huñusqa 6 yachaysunturpa p'atmakunapi,[61] Piruwmanta Yachay Suntur ancha yachaqkuna mast'arispaqa, tukuy facultad-kunasninta ñawpa-grado, qhipa-grado programakunata aypun. Hinaqtin, sinchi achka wankurinakuna, hamut'akuna, qutukunan kachkan, kaykuna hina: centro cultural, musiyukuna, ñawiriy wasikuna, unquna wasikuna, press, waqkuna.

Wiñay kawsay[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Ñawpa San Markus Yachay Suntur kunwintu Santu Dumingu-qa.

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnintaqa 12 ñiqin aymuray killapi 1551 watapi Carlos V sutiyuq Ispañap Qhapaqnim kamarirqan.[62] Chayrayku 472 watayuqmi kachkan, Awya Yalapi ñawpaq yachay sunturmi, Piruwpi ñawpaq yachay sunturmipas.[63]

Piruw mamallaqtam kuraq yachayninta qallarirqapun Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin qallarinwan, hinaq hak’ay 1548 watapi, estudios generales-manta kunventokunapiqa yachasparqan kamachirqaku (santu dumingu orden nispa). Paykunaqa taripanninkunata musuq ispañapa hallp’ankunapi clero runakunaqa allinta yachayta karqan

Hinaspataq, Limapa cabildo-n Ispañakama apachirqaku kaykuna fray Tomas de San Martín nispa, Jeronimo de Aliaga-ntin, paykunaqa Qhapaq Carlos I V, sacro imperio romano germánico-manta qhapaq kamaqillqa hap’ikurqan (Fray Tomas llamk’aninta kusasqa karqan) . Kay qhapaq kamaqillqaqa 1551 wata, 12 aymuraqa lluqsimurqan, Valladolid llaqtapi; hinaspataq chiqaqpuni yachay sunturqa paqarirqaku kay sut’inwan: Qhapaq Lima Llaqtam Yachay Sunturnin (kastilla simi: Real Universidad de Lima)

Kay qhapaq kamaqillqan ñawinchanku kayhina: Lima Llaqta Yachay Sunturnin chiqapuniwa qallarinnanqa runakunam cristiyanu iñiy yachanaypaq, hinaspataq Qhapaq kamachiy uyarinaypaq. Kay qillqatawan Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 1553 wata qulla puquy 2 p’unchay clasesta qallarinqaku, Nuestra señora del Rosario kunwintupi, ñawpa kaq pusaqninta Juan Bautista de la Roca karqa, huq kaq amawtaqa Andrés Cianca y Corona Cosma Castillo

San Markus Yachay Sunturnin pusamusqanta yanapana, virrey Francisco Toledo-qa, kamachiqnin tikranaypaq yanapakun, hinaqtin, amawtakuna, yachaqkuna, yachachiqkuna, waqkunapas haqay boloñes llumphata hapisqanku, kay llumphayta yachay sunturqa q'ispi k'itiqa kutiyta munarqaku; chaykunawansi Piruw haruchkaqay q'ispichinaypaq paqarirqamun, Ispaña qispikusqapaq kutinaypaq.[15] Hinaqtin, kay yachay sunturqa, Hayñi Qillqakunap San Karlus Yachay Wasipas, San Fernando Hampi Yachay Yachay Wasipas, kimsakuna qhawachisqata kapurqakun, Piruwpa wirriymanta qhawachiraspa, yachayqkunan, runakunan mana allin llumphanninrayku.[64]

Yachay sunturnin riqsichina ilustración llumphankuna yaykuyta saqipurqanku, hinataqsi, Piruwpa qispichinaypaq atimuranqaku, runakunam waq llumphayninta kutipachkarqaku. 1813 watapi, Jose Fernando de Abascal kamachin pachapi, San Fernando Hampi Yachay Facultadnin qayllarinqaku, Fernando VII Ispañamanta, Santa Ana hawk'aypatapi —kunanpacha Italiya hawk'aypata— chaqaypi Kamachiy Ministeryupi karqan, wasirqan; kay facultad-qa Hampina Yachaywasimanta paqarimurqaku.[65]

1960 watakunapi, hunt'a yachaysuntur wasin kapuapti, achka facultadkuna kuyuyta qayllarirqanku, musuq yachay sunturnin pacha-kama, chaqay musuq pacha kuna kan yachay sunturpa llaqtan, kunanpacha, chaqaypi 17 facultadkuna kapun (20-manta)[66]

Kay musuq campus-qa Maranqa wakiman patan kan, kaykuna ñawpapachapi ruwamurqarqan, hinaqsi, yachay sunturqa allinchachispa, harkachispa munan —San Markus Waka hina— wakin manan kunanpacha challarqakun. 1969 watapi, yachaysunturpa p'atmakunaqa winachimurqanku —kunan suntur yachaywasikunan sutichasqa—.[67] 1984 wata, 22 ñiqin tarpuy killapi, kunan musuq istatuto nispataq paqarimurqakun. Kunanpacha aswan 40.000 yachaqkunawan kapuaqtin, aswan 4.000 amawtakunawan kapuaptinpas, yachaysunturqa 65 p'atmankunapi yachachin, 77pi maestriakuna, 27 doctoradokuna, kunanpacha aswan mañasqa kapun. Kunan hina, 20 facultad-kunawan kan, 6 patmakunan huñusqa, paykunaqa achqa qillqakuna paqarichin, qillqarichin, 3 musiyukunawan kan, hinaqsi achka hamut'a sunturkunawan.[59][68] UNESCO-paq, Piruwpi San Markus huk sapa tukuy niray yachay sunturqa kan, achka hamut'akuna uqllaninrayku[2][69]

Qhipan 12 pusaqkuna[70]
Pusaq Suti Pacha
205º
Dr. Ernesto Melgar Salmón
1987 (interino)
206º
Dr. Jorge Campos Rey de Castro
1987-1989
207º
Dr. José Amiel Pérez
1989 (interino)
208º
Dr. Wilson Reátegui Chávez
1990-1995
209º
Dr. Manuel Paredes Manrique
1995-2000
210º
Dr. Ricardo Lama Ramírez
2000-2001
211º
Dr. Manuel Burga Díaz
2001-2006
212º
Dr. Luis Izquierdo Vásquez
2006-2011
213º
Dr. Pedro Cotillo Zegarra
2011-2016
214º
Dra. Antonia Castro Rodríguez
2016 (interina)
215º
Dra. Luisa Negrón Ballarte
2016 (interina)
216º
Dr. Orestes Cachay Boza
2016-2021
Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin Hawk'aypata rikuchina.
San Markuspa Hatun Wasin.
San Fernando Hampi Yachaypa Facultadnin

Tantanakuy[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kamachi[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Mama Llaqtap Kurak San Markus Yachay Suntur qallarin pacha, munastiku clerigokunaqa kamachiq karqa, paykunaqa kamachirqan; ilustración pachapi mana imapipas iñina kutimurqan, kunan p'unchaykama qiqin qhatipan. Kunanpacha, kamachi tantanakuynin kaykunaqa kanku:

"Jorge Basadre" riktur wasi, chaqay San Markus Yachay Suntur uman kachkan.
  • Yachay Sunturnin Huñu: yachay sunutrnin kusa tantanakuy kan.[71] Kaypiqa kachkan: riktur-ta, iskay yaqariktur-kunata, facultad-kunap decano-kunan, qhipagradu umalliqkunata, amawt'akunap huñu runaqnin, yachaqkunap huñun runaqnin (1/3 tukuy huñunakuna kanan kananta)graduadukunap runaqnin, yachaqkunap federasyunnin umalliqtantin. Hinaqtin, waq administrativo kamayuqkuna hina yaykuyta atikunchu.[71] Estatuto tikray, riktur yaqarikturkunantin akllay ruwaq kananta. [71]
  • Rikturkamachi: rikturkamachi huk yachay sunturpa tantanakuynin kan, yaqa wiñaypaq pacha riktur umalliqnin kanqa. Riktur huq kaq riqsisqata yachay suntur umalliqnin kan; hinawanchus, yachay sunturpa legal runachiqnin, rikch'an kan. San Markus Hatun Yachay Sunturnin 216 rikturkunaqa kapurqan, paqarinpachamanta kunankama; aswan paykunaqa riqsisqan hatun runakuna ka(rqa)n, qiqin chaqay Piruw wirreinato pacha, Republika pachantin hina, hinaqtin kusa-riktur (latin simi: rector magnificvs) qatipachina rikch'an kan.[70] 2016 qhulla puquy killa 4 p'unchaypi, consejo universitario-ta Dra. Antonia Castro Rodríguez — riqsirpakun riktur hina, aswan allinta musuq ley-kama kutipana qatipanaypaq. Inti killa 7 p'unchay Dra. Luisa Negrón Ballarte rikturqa kutimurqan. Ña, 2016 wata anta sitwa, Dr. Orestes Cachay Boza akllasqa riktur kapurqan, kunankama kan iskay waranqa iskaychunka hukniyoq watakama. [4]
  • Yaqarikturkamachi: iskay yaqarikturkunaqa kan, huq ñawpagradu yachanapaq, waq t'aqwinapaq, qhipagradupaq. Kunan yachaysunturpa yaqarikturkunan Dra. Elizabeth Canales Aybar (ñawpagradupaq), Dr. Felipe San Martín Howard-tin (t'aqwina qhipagradupaq) kan.[5]

Yachaysunturpa p'atmakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturninpi 20 apulliyuq-kunawan kayan, 5 p'atmakuna huñusqa, kaykunawan 65 ñawpapata, 104 qhipapata yachanakuna qurin, kaykunatawan Piruw mamallaqtapi, aswan yachanakuna yachay sunturnin kapuapti kan.

Qhali-kay hamut'a: kamayuchiqkuna, yachaywasikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qhali-kay hamut'a kay facultad-kunawan kapun:

Wiñay kawsana campus San Fernando kamayuchiq haykuna, kaypi aswan qhali-kay hamut'ap yachaywasikuna kachkan.
  • "San Fernando" Hampi Yachaypa Kamayuchiq-nin (FMSF): mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturpa hampi yachay facultadnin kan, Piruw suyupi, huk kaq hampi yachay facultadqa kan, wiñay kawsaynin siglo XVImanta hamun, chaqay Qhapaq Hampi Yachay Runa Kuchuytin San Fernando Yachay Wasiwan (kastilla: Real Colegio de Medicina y Cirugía de San Fernando") nisqa, 1856 kantaray suqta p'unchaypi Dr. Cayetano Heredia kayta qallachirqakun. Hinaqtin Lima Llaqtap Hampi Yachay Facultadnin riqsisqa kan. Kunan pacha, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hampi yachay, wachachiy yachay, hampi allichay, hampina allwiya kamay, kawsachikuy.
  • Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiypa Facultad-nin (FFB): piruw mamallaqtapi huk kaq hampina kamachiypa facultadnin wankurina kan. 1808 watamantapi, ñawpa-hampiwasimanta hamun, chaqay watapi, "San Fernando" Hampi Yachaypa Facultadnin yaykurqan, hinallataqsi yachachirqan. 1931 watapi hamp'ina kamachiy yachay wasi paqarirqaku. Ña 1943 watapi kantaray killapi, iskay chunka isqunniyoq p'unchaypi, chiq'ayataq clasikunata qallarinqaku.[65] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hampina kamachiy, kawsay-chaqllisinchi, mikhunakuna hamut'a, toxicología nispa.
  • Khiru Hampiypa Facultad-nin (FO): piruw suyupi, khiru hampina 1868 watapi qayllarinqaku, "San Fernando" Hampi Yachaypa Facultadpi. 1920 watapi khiru yachachiq qispichirqanku. Hinaqtin chaqay watamanta kunankama rurachichkanku.[65] Kunanpacha facultadqa yachay sunturpa llaqtan kachkan, kaykuna: ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: khiru hampiy. Tawa hampi wasikuna kapun, llaqta runakunapaq.
  • Uywana Hampiypa Facultad-nin (FMV): uywana hampiy hamut'a, kay Piruw Suyupi Mamallaqtam Yura Yachay Yachay Wasiwan qallarin, 1940 watapi Chorrillospi, huk uywanakuna hampiy hamut'a karqan, iskaykuna huñunqaku, kunan uywanakuna hampiypa facultad-nin ruwanaypaq. Kay yachaywasipi yachachin: uywana hampiy. Qiqinllataq huk hampi wasi kapun, llaqta runakunapaq.
  • Nuna Yachaypa Facultadnin (FPSI): kayta 1955 watapi qallarinkaqu, huk kaq Piruw suyupi kan.[65] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: nuna yachay. Hinallataqsi achka hamut'a wasikuna kapun, llaqtarunakunapaq.

Kay tawak'a tukuy facultadkuna A qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Kamayuchiqkuna Yachaywasikuna ÑAWPATAK QHIPAPATAK Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
A: QHALI-KAY HAMUT'A 01. Hampi Yachaypa Facultadnin 01.1. Hampi Yachay
01.2. Wachachiy Yachay
01.3. Hampi Allichay
01.4.1. Hampina Allwiya Kamay: Clíniku hamut'a wasi kurkumanta unquna yachay
01.4.2. Hampina Allwiya Kamay: Física terapia, allillaywan
01.4.3. Hampina Allwiya Kamay: Radiología
01.4.4. Hampina Allwiya Kamay: Ocupacional terapia
01.5. Kawsachikuy
04. Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiytinpa Facultad-nin 04.1. Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiytin
04.2. Mikhunakuna Hamut'a
04.3. Toxicología
05. Khiru Hampiypa Facultad-nin 05.1. Khiru Hampiy
08. Uywana Hampiypa Facultad-nin 08.1. Uywana Hampiy
18. Nuna Yachaypa Facultadnin 18.1. Nuna Yachay
18.2. Wankurina Nuna Yachay Organizacional Runakuna Kamachintin

Llump'ay hamut'akuna: kamayuchiq-kuna, yachaywasikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay kamayuchiq-kuna kan:

Yupaykamachiy facultad.
  • Chaqllisinchip, Chaqllisinchi K'illikachap Facultad-nin (FQIQ): kayta 1855 watapi ayriway killa 7 p'unchaypi qallarinkaqu, huk kaq Piruw suyupi kan. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: chaqllisinchi, chaqllisinchi k'illikacha, agro-ruraychaqa k'illikacha.[72]
  • Kawsay Yachaypa Facultad-nin (FCB): kayta 1861 watapi, qhapaq sitwa 28 p'unchaypi qallarirqaku, chaynallataq waq yachaykuna winarqakun. Huk kaq umalliq Dr. Antonio Raimondi karqan.[68] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: kawsay yachay; genetica, kawsay allyiway kamay; huch'uy kawsay yachay, atam yachay.[73]
  • Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin (FCF): pachaykamay yachanayta kay yachay sunturpi, chawpi siglo XIX qallarirqaku, ña kaykuna manan yachachirqaku 1966 watakama, kay pachaykamay facultad-ninqa paqarintawan.[68] Kunan pacha facultad-qa, ñawpapatakpi, qhipapatakpi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: pachaykamay, wapsi kuyuchinap k'illikachan. Hinallataqsi, Pachaykamay Hamut'akuna Museoqa kapun, Pachaykamay T'aqwina Suntur kapun.[74][75]
  • Yupay Kamay Hamut'ap Facultad-nin (FCM): 1850 watapi, yupay yachay hamut'ap facultad-nin qallarirqaku; 1862 watapi natural, yupay kamaypa hamut'ap facultad-nin sutichasqa karqan, kaymantaqa wakin hatun runakuna lluqsimurqakun, Federico Villarreal, Santiago Antúnez de Mayolo hina. Kaymanta hina Mama Llaqtap Killikachay Yachay Sunturnin paqarirqaku (kastilla: Universidad Nacional de Ingeniería).[68] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: yupay kamay, istadistika, operativo t'aqwiy, cientifico antañiqiq yachay.[76] [77]

Kay tawak'a tukuy facultadkuna B qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
B: LLUMP'AY HAMUT'AKUNA 07. Chaqllisinchip, Chaqllisinchi K'illikachap Facultad-nin 07.1. Chaqllisinchi
10. Kawsay Yachaypa Facultad-nin 10.1. Kawsay yachay hamut'akuna
10.2. Genetica kawsay, allyiway kamay
10.3. Huch'uy kawsay yachay, atam yachay
13. Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin 13.1. Pachaykamay
14. Yupay Kamay Hamut'ap Facultadnin 14.1. Yupay Kamay
14.2. Estadística
14.3. Operativo t'aqwiy
14.4. Cientifico antañiqiq yachay

Killikacha yachay: facultad-kuna, yachaywasikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Killikacha paykunaqa facultad-kuna kapun:

Ruraychaqa killikachap facultad-nin.
  • Allpa Yachay, Qhuyakuna, Q'illay, Allpa Saywachi Killikachap Facultad-nin (FIGMMG): kay allpa yachay yachachiykunata qallarirqaku chay 1935 watapi; hinaqtin, [1968]] watapi, allpa yachay programakuna paqarirqaku. [78]1971 watapi q'illay killikacha yachay wasi paqarirqaku.[79]1980 watapi, ayamarq'a 5 p'unchaypi qhuyakuna killikacha yachay wasi paqarirqaku.[80] 1980 watapi ayamarq'a 6 p'unchaypi (huk p'unchay ñawpa) allpa saywachi killikacha yachay wasi paqarirqaku.[81] Waq yachaywasikuna 1983 watapi paqarirqaku, hinallataqsi, fluidokunap mecanican Pachaykamaypa Facultad-nin pusamurqaku. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: allpa yachay killikacha, qhuyakuna killikacha, q'illay killikacha, civil killikacha, muyuriq pacha killikacha.[82]
  • Ruraychaqa killikachap facultad-nin (FII): 1969 watapi qallarinqaku. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin:ruraychaqa killikacha, qhali killikacha llamk'aypi, p'acha killikacha. [83]
  • Hawa Iñuku, Pinchikilla Killikachap Facultad-nin (FIEE): kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hawa iñuku killikacha, pinchikilla killikacha, karurimaykuna killikacha.[68][84]
  • Sistemakuna, Informatica Killikacha Facultad-nin (FISI): 2000 watapi paqarinqaku [68] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: sistemakuna killikacha, llamp'u kaq killikacha.[85]

Kay tawak'a tukuy facultadkuna C qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
C: KILLIKACHAKUNA 07. Chaqllisinchi, Chaqllisinchi Killikacha Facultad-nin 07.2. Chaqllisinchi Killikacha
07.3. Agroruraychaqa killikacha
13. Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin 13.2. Wapsi kuyuchina k'illikacha
16. Allpa Yachay, Qhuyakuna, Q'illay, Allpa Saywachi Killikachap Facultad-nin 16.1. Allpa yachay killikacha
16.2. Allpa saywachi killikacha
16.3. Qhuyakuna killikacha
16.4. Q'illay killikacha
16.5. Civil killikacha
16.6. Muyuriq pacha killikacha
17. Ruraychaqa killikachap facultad-nin 17.1. Ruraychaqa killikacha
17.2. P'acha killikacha
17.3. Qhali killikacha llamk'aypi
19. Hawa Iñuku, Pinchikilla Killikachap Facultad-nin 19.1. Hawa iñuku killikacha
19.2. Pinchikilla killikacha
19.3. Karurimayakuna killikacha
20. Sistemakuna, Informatica Killikacha Facultad-nin 20.1. Sistemakuna killikacha
20.2. Llamp'u kaq killikacha

Musiku, kamachiy hamut'akuna: facultad-kuna, yachaywasikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kayta paykunaqa facultad-kuna kapun:

Yupay Hamut'ap Facultad-nin, Musiku Hamut'ap Facultad-ninpas.
  • Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin (FCA): 1875 watapi, Llaqtapusay Kamachiypa Facultad-nin qallarirqaku; kaytawan, Piruwpi, kamachiy hamut'a paqarirqaku. 1920 watapi, kay facultadpa sutinta tikrarqamun kay musuq sutiman: Llaqtapusay, Musiku Hamut'akunap Facultad-nin, hinaspa, plan curricular-ninta kikin tikrarqamun. 1934 watapi, waq kuti sutinta tikrarqamun, kay musuq sutiman: Musiku, Makipura Hamut'akunap Facultad-nin. 1960 watapiqa kay facultad-qa huk "Kamachiq runap yachaywasin" karqan. 1984 watapi, qispirqakun, sapa kamachiy hamut'a yachanaypaq, hinataqsi huk musuq facultad-qa paqarirqanku, kunan pacha Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin riqsispaqa.[17] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: kamachiy yachay karu puriy kamachiy hawa mamallaqtakuna makipura kamachiy.[17][86]
  • Yupay Hamut'ap Facultad-nin (FCC): 1875 watapi, Llaqtapusay Kamachiypa Facultad-nin qallarirqaku; kaytawan, Piruwpi, yupay yachay hamut'akuna paqarirqaku. 1920 watapi, kay facultadpa sutinta tikrarqamun kay musuq sutiman: Llaqtapusay, Musiku Hamut'akunap Facultad-nin, hinaspa, plan curricular-ninta kikin tikrarqamun. 1934 watapi, waq kuti sutinta tikrarqamun, kay musuq sutiman: Musiku, Makipura Hamut'akunap Facultad-nin. 1960 watapiqa kay facultad-qa huk "Yupaq runap yachaywasin" karqan. 1984 watapi, qispirqakun, sapa yupay hamut'a yachanaypaq, hinataqsi huk musuq facultad-qa paqarirqanku, kunan pacha Yupay Hamut'ap Facultad-nin San Markus Yachay Sunturmanta.[17] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: yupay yachay ayni kamachiy mamallaqta, empresakuna qhawachiy. [87]
  • Musiku Hamut'ap Facultad-nin (FCE): 1875 watapi, Llaqtapusay Kamachiypa Facultad-nin qallarirqaku; kaytawan, Piruwpi, musiku hamut'a paqarirqaku. 1920 watapi, kay facultad-qa sutinta tikrarqamun kay musuq sutiman: Llaqtapusay, Musiku Hamut'akunap Facultad-nin, hinaspa, plan curricular-ninta kikin tikrarqamun. 1934 watapi, waq kuti sutinta tikrarqamun, kay musuq sutiman: Musiku, Makipura Hamut'akunap Facultad-nin. 1960 watapiqa kay facultad-qa huk "Musikuqpa yachaywasin" karqan. 1984 watapi, qispirqakun, sapa musiku hamut'a yachanaypaq, hinataqsi huk musuq facultad-qa paqarirqanku, kunan pacha Musiku Hamut'ap Facultad-nin San Markus Yachay Sunturmanta.[17] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: musiku, mamallaqtap musikun, hawa mamallaqtakunap musikun. Hinallataqsi huk Musiku T'aqwina Suntur kapun.[88]

Kay tawak'a tukuy facultadkuna D qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
D: MUSIKU, KAMACHIY HAMUT'AKUNA 09. Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin 09.1. Kamachiy yachay
09.2. Karu puriy kamachiy
09.3. Hawa mamallaqtakuna makipura kamachiy
11. Yupachiy Hamut'ap Facultad-nin 11.1. Yupay yachay
11.2. Ayni kamachiy
11.3. Mamallaqta, empresakuna qhawachiy
12. Musiku Hamut'ap Facultad-nin 12.1. Musiku
12.2. Mamallaqtap musikun
12.3. Hawa Mamallaqtakunap musikun

Runakay patachaywan ayllukaywan yachayna: facultad-kuna, yachaywasikunapas[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay Runakay patachaywan ayllukaywan yachayna p'atmaqa kaykunawan facultad-kuna kapun:

Qillqakuna, Runakay Hamut'ap Facultad-nin.
Hayñi, Llaqtapusay Hamut'ap Facultad-nin.
  • Qillqakuna, Runakay Hamut'ap Facultad-nin (FLCH): mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Suntur paqariqnin pachamanta hamun 1551 watapi, chaqay pachapi yaya yachay, kapchiypas yacharqaku, chaywansi, Qillqakuna Facultad-qa kutimurqakun, kay facultad-qa "Patio de letras"-pi yachachirqaku, San Markus Hatun Wasipi, 1854 watapi, Ramon Castilla Piruwpa umalliq pachan, Yachay Wayllukuy, Runa Kaypas sutichirqaku, yallinraqa, 1876 watapi hakay Qillqakuna Facultad sutinta kutichimurqaku. 20 ñiqin pachakwata qayllarinpi kay facultad-qa achka kuti sutinta tikrankamun, kayta ruwanqaku yachayninkuna tikrananrayku, hina ruwachirqaran 1965 watakama, chay watapi kunan Qillqakuna, Runakay Hamut'ap Facultad-nin sutichimunqaku. Kunanpachapi kay facultad-qa yachay suntur llaqtanpi kachkan.[15][17] Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: Simi kapchiy, yachay wayllukuy, simi yachay, waki rimachiy, kapchiypa wiñaykawsaynin, bibliotecología ciencias de la información-pas, tusuy, conservacion restauracion-pas. Hinallataqsi achka hamut'a wasikuna kapun, hinallataq achka musiyukuna, Yachay Suntur Kapchiy Musiyu-hina , hina huk Simikunap Sunturnin kapun,[89] llaqtarunakunapaq.
  • Yachachiy Yachay Facultad-nin (FEDU): Manuel Pardo y Lavalle Piruwpa umalliqnin huk yachachiy yachay rimanakuna paqarinqaku 1876 watapi, pawqar waray killapi 18 p'unchay, kay yachachiy yachay rimanakunamanta hamnunqaku, 1901 watamanta, kay rimanakuna Yachay Wayllukuy Facultad-pa yachay kaqninta haykumunqaku, kamachisqa yachayhina, 1925 watapi,14 ñiqin qhapaq raymi killapi, Qillqakuna Facultad-pi, yachachiy yachay qayllarinqaku, manallataq kay 1946 wata 24 ñiqin ayriway killakama Yachachiy Yachay Facultad-qapaqarirqamun, 1946 Yachay Sunturpa istatuto-nwan. 1984 watapi, kunan yachaywasinkuna qallarirqamun. Ahinapunichu, kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: yachachiy yachay kurkukallpachiy yachachiy yachay. Kay facultad-qa yachay suntur llaqtanpi kachkan. Hinaqsi, San Markus Aplicacion Yachay Wasiwan kapun, kay yachay wasi Lince distritupi kachkan.[15][17][90]
  • Hayñi, Llaqtapusay Hamut'ap Facultad-nin (FDCP): mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Suntur paqariqnin pachamanta hamun, 1551 watapi, yachaysunturpa ukhunpi San Felipe Yachaywasi paqarimurqanku, kamachikuna yachachinaypaq. 1770 watapi, San Karlus Qhapaq Kunwikturiyu paqarichirqamun —San Felipe Yachaywasi (kamachikuna), San Martin Yachaywasipipas (yachay wayllukuy) iskaykuna mist'uraspa—.[15] 1935 watapi, 28 ñiqin inti raymi killapi musuq istatuto qurimurqan, chaywansi musuq sut'inta apachimurqanku: Hayñi Llaqtapusay Hamut'ap Facultad-nin, kunankama hinariqsispaqa.[17] Kunanpacha, yachay suntur ukhunpi kapun, hinaqsi facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hayñi, llaqtapusay hamut'ap. Hinallataqsi huk hark'ana wasikuna kapun, llaqtarunakunapaq.
  • Waki Hamut'ap Facultad-nin (FCS): huk nin yachayninqunap quimurqanku, chaqaywansi kay facultad-qa hamun, 1856 watamanta. 1924 watapi 24 ñiqin tarpuy killapi musuq kamachi qurimurqan, chaywansi musuq sut'inta apachimurqanku: Waki Hamut'ap Facultad-nin, kunankama hinariqsispaqa, achka yachaykuna huñuspaqa.[15][17] Kunanpacha, yachay suntur ukhunpi kapun, hinaqsi facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: wiñay kawsay, waki yachay, runa yachay, arqueología, wakip llamk'aynin, allpa saywachiy. Hinallataqsi huk musiyuqa kapun , llaqtarunakunapaq.[91]

Kay tawak'a tukuy facultadkuna E qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
E: RUNAKAY PATACHAYWAN AYLLUKAYWAN YACHAYNA 02. Hayñi, llaqtapusay hamut'ap facultad-nin 02.1. Hayñi
02.2. Llaqtapusay hamut'ap
03. Qillqakuna, runakay hamut'ap facultad-nin 03.1. Simi kapchiy
03.2. Yachay wayllukuy
03.3. Simi yachay
03.4. Waki rimachiy
03.5. Kapchiypa wiñaykawsaynin
03.6. Bibliotecología y Ciencias de la Información
03.7. Tusuy
03.8. Conservación y Restauración
06. Yachachiy yachaypa facultad-nin 06.1.1. Wawaman yachachiy yachay
06.1.2. Huk kaq yachachiy yachay
06.1.3.1. Iskay kaq yachachiy yachay: inlis, kastilla simi
06.1.3.2. Iskay kaq yachachiy yachay: simi, simikapchiy
06.1.3.3. Iskay kaq yachachiy yachay: wiñaykawsay, allpasaywachiy
06.1.3.4. Iskay kaq yachachiy yachay: yachaywayllukuy, yuyachiy-yachay, waki hamut'a
06.1.3.5. Iskay kaq yachachiy yachay: yupaykamay, pachaykamay
06.1.3.6. Iskay kaq yachachiy yachay: kawsay-yachay, chaqllisinchi
06.2. Kurkukallpachiy yachachiy yachay
15. Waki hamut'ap facultad-nin 15.1. Wiñay Kawsay
15.2. Waki yachay
15.3. Runa yachay
15.4. Arqueología
15.5. Wakip llamk'aynin
15.6. Allpa Saywachiy

Haykuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Ñawpagradu yachayta yaykunapaq huk yaykuchina ch'iklluriy qusqayta kanan, kay ñawpagradupqa bachillerato, hinaqtin licenciatura nispa qurin. Ña wakin yaykuna paykunapaq kan: hawa mamallaqtamanta yachaqkunapaq, kusa yachaqpaq yachaywasipipaq, thultu runakunantinpaq. Waq wakin aswan runakunapaq kan, ordinario nispa, huk watapi iskay kuti ruwanku: pawqarwaraypi, tarpuykillapi. Piruw mamallaqtapi, Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin sinchi qhalisqa yaykuchina ch'iklluriy qusqayta kanan (ñawpagradupi), istadistica kaqninta, pasaq akllaqpuni kan, kayta haykuchinap sasaninrayku, sinchi achka mañaq runakunamrayku. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin yaykuchina sinchi riqsisqa Pirumanta runakunapaq, qhalininrayku, akllaninrayku; sapa wata 60 waranqa mañaq runakuna kayman yaykuta munan, yaykuchinaman, yayllinraqa, 6 waranqata yachaysunturta qurin (tukuy watapi, iskaykunam yaykuchina), hinaqtin akllayninta llaqa 10% kapun.[18] Ña yaqa kaykunam watapi (2008, pawqar waray killa), huk t'aqwinaqa nin, aswan mañasqa carrerakuna kaykunaka kapun: hampi yachay 5.923 mañaqkunawan 43 yaykuchinapaq, hayñi 1.690 mañaqkunawan 93 yaykuchinapaq, yupay yachay 1.894 mañaqkunawan 120 yaykuchinapaq,kamachiy yachay 1.676 mañaqkunawan 120 yaykuchinapaq,sistemakunap killikachan 1.665 mañaqkunawan 160 yaykuchinapaq makipura killikachanpas 1.578 mañaqkunawan 25 yaykuchinapaq.[92]

Qhipagradupaq, maaestria, especializacion, doctoradopaq; qhipagrapupa yachaywasin qillqayman yaykuchina ruwan, Mana achka vacantekunam kachkanrayku, huk ch'iklluriy ruwayta kanan, kay ch'iklluriyta especial juradoman chaninchasqa kan, kaykuna juradokuna yachachiq kan, hamawt'akunam kan, kaypita kikin qhalisqa kan. 2010 watapipaq llaqa 200 vacantekunap qurirqanku.[93]

Ruwallakuna, wasikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Yachay Suntur Llaqtan[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

San Markus Hatun Yachay Suntur llaqtan.

San Markus Hatun Yachay Suntur llaqtan, yachay suntur llaqtan hina riqsisqa, huk kaq campus nispa kay San Markus yachay suntur kan, kayta kachkan Venezuela ñanpi —34-36 tawak'a—, Yachay suntur ñanpi, Amezaga Oscar Benavides-tin ñankunap, Lima distritu, Lima suyu, kay yachay suntur llaqtan achka facultad-kuna kachkan, ima ruranachina kikin tiyan, kamachiwasi , rikturwasi tiyan. Kaypi kachkan 17 facultad-kuna (iskay chunkamanta), estadio nispaqa kachkan, yachay sunturpa gimnasyun nispa, San Markus wakan, chawpi biblioteca-ta tiyan, yachay sunturpa mikhunawasin, hinallataqasi, yachaqkuna wasin. San Markus wakapi sinchi t'aqwisqa kan.[92]

Yaykunapaq 8 punkukuna kachkan, sinchi hatun area-wan, musuq pabellon-kuna ruwanaypaq atin; areanpiqa sinchi achka arqueologico resto-kuna patan tiyan, chaqay ñawpa wakikuna: lima, ichma, kay sunturpiqa arean achka llamk'ayta karqan, 1500 watakuna qhipan.

2007 watamanta ñankunap hatunllachispa ruwachirqaran qaylla kay yachay sunturpi, hawan. Kay rurachikunam umalliq Luis Castañeda, Lima municipalidadni kamachisqa karqan, hinataqsi, paykunap manan tapurqanku yachaqkuna sichus munarqan manachus, ahina, sinchi rimasqa yachay suntur yachaqnin kutirpakun, kayrayku: rurachiqa 29,000 tawak'a metrokuna qichuyta munarqan, kayhina, rurachiqa q'umir areakuna kikin qichuyta munarqan, muyurina rurachinaypaq, kayta mana qhasi yachayta saqirparirqanchu.

2008 watapi, UNI runakunam kaymanta rimarirqanku, mana allinta kachkan nispa, sinchi hatuchasqa kachkan, mana munayniyuq, hinataqsi kunanmanta pacha kay rurachinakuna sayarirqapun. 2011 watapi, mana munaniyuq kay rurachina kaspaqa, wañuysunchik nirpakun.[94][95] 2017 watapi, kay proyecto-qa sipiyqachirpakun[96]

Chawpi ñawiriywasi[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Chawpi ñawiriywasi .

1768 watamanta huk chawpi ñawiriywasi paqariyta munakurqan, achqa yachaqkunanpaq, sapa facultad kikin huñunakuna kaspaqa, huk aswan hatun ñawiriywasi ruwachiyta kananta. 1871 watapi, qhipa Chiliwan maqanakuy, tukuy ñawiriywasi ch'usaq karqan, hinaqsi XX siglopi, huk allin ñawiriywasi kamachiq, Pedro Zulen, Jorge Basadre-wan musuqllachiy ruwarirqanku, kamachirqanku kay chawpi ñawiriywasi, paykunaqa yuparqan tukuy qillqapanq'akunaqa, yupana churarqanku.[92][97] Kunanpacha Pedro Zulen Chawpi Ñawiriywasi sinchi achka huñusqa informatización , musuqllachiy proyectokuna. Chawpi ñawiriywasi 19.800m² -pi purin, kaywan, Piruw mamallaqtapi sinchi hatun ñawiriywasi kapun, Awya Yalapi huk sinchi hatun hina kan. Tawa huñusqata wasikuna ruwan, tinkisqa kanku, pichk'a sarunakuna kapun, Mamallaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin hawk'aypatan kachkan

Kay ñawiriywasi 2500 runakunam haykuyta atin. Huk multifuncional qhawachina kapun, 400 tiyanakuna, achka allyiwakamachasqa sistemakunawan akpun, videu-pi rikuchiypaq, camara, llika tink'ina, proyector-kuna, wayrasimikuna, waqkuna. Kay ñawiriywasi tukuy rurachinta paysapa ruwayta atin, hinallataqsi, huk virtual ñawiriywasi kapun.

Sistema de bibliotecas (SISBIB)-wan tant'asqa kachkan.

Yachay Suntur Unquna Wasi[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Yachay Suntur Unquna Wasi.

Kunanpacha Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Unquna Wasin yachay suntur ukhun kachkan, yachaqkunam qhali kayninmanta, unquyninkunamanta, unquymanta allinchaymanta, hampikunamantapaspaq kan kay unquna wasi 1998 watapi hatun puquy killapi qallarichirqaku, ñawpa pachakuna, taqasqa consultoriokuna kamachirqaku. Kay unquna wasi, yachaqkunam, yachachiqkunam, kamachiqkunam, llaqtakunam unqunan hampichiypaq kan, qhalinchankupaq, achka imankunata ruwanku, operacion-kuna hina, achka emergencikunapipas, traumatismo hina, ruphaq runa allinchaypaq hina, nanakuna, waqkuna.

Achka serviciokuna kaman, radiologia hina, hampi kuq hina, uqhuy allinchay hina, diabetes qhawachiy hina, sida qhawachiy hina, nuna yachay hampiq kapun, khir hampiqtapas, tullu hampiq, ukhukurku hampiq, khurku kuchukuna, ginecología, waqkuna.[92][98]

Achka campaña-kuna ruwanku, waq sunturkunawan, vacunacion nispapaq, yawar qunaypaq, achkatapis.[99]

San Markus Sinku Hayt'ana Pampa[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Hayt'ana Pampa, Metallica takichkan.

Mamallaqta San Markus Kuraq Yachay Suntur Sinku Hayt'ana Pampan (Kusa San Markus Hayt'ana Pampa hina riqsisqa), San Markus Yachay Suntur Llaqtan yaqa chawpinmin kachkan. Yaykunapaq 5 tawak'a Amezaga Avenidaqa atin, hinallataqsi, 36 tawak'a Venezuela Avenidaqa, Piruw suyupi, Lima llaptapi. 1951 watapi kicharqanku, 400 San Markus Yachay Suntur watakuna p'unchaynin yuyachinaypaq. Kay sinru hayt'ana pampapi 70 000 runakuna yaykuyta atin, ña, kunanpachaqa sapa kamachiqnin 43 000 runakuna yaykuyta saqin, ima emergencia, allin lluqsinaypaq kananrayku, kaykunatawan, Pirw mamallaqtapi huk hatun hayt'ana pampa kan.[100]

Kunan, kaypiqa San Markus Club-ta p'ukllan (Kastilla: Club Deportivo Universidad San Marcos), kay club-ta iskay kaq Piruwpa ligan p'ukllan.

Hinaqtin, kay pampata yachaqkuna, yachachiqkuna, kamachiqkunapaq kapun, paykunaqa ima imanruwana ruwanku.[101] Kunanpacha hinallataq, kaypiqa concierto-kuanata ruwanku, sinchi achka takiqkuna kaypi hamunqaku, wakin paykunaka: Metallica,[102] Korn, Gustavo Cerati, Marc Anthony, Bon Jovi,[103] Green Day, The Smashing Pumpkins, Fania All-Stars, Iron Maiden, Shakira, Slayer, Van Halen, Bad Religion, Juanes, Aerosmith, Pearl Jam, Noel Gallagher, Lady Gaga, waqkuna kan.[104]

Yachaqkuna wasin[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Yachaqkuna wasin.

Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin iskay yachaqkuna wasikunawan kapun, iskay akllasqa campus-ninkunapaq:

  • "Yachay suntur llaqtap" yachaqkuna wasin huk kaq campus-pi kapun, ña qaylla Avenida Universitaria, Avenida Venezuela-ntin, iskaykuna. Warmikuna, qharikuna yachaqkuna wasinchakun, paykunaqa lliw Piruw mamallaqtamanta hamun, chalamanta, antimanta, sachamanta, chinchaymanta, uralanmanta, kunti, antimanta; hinallataq, tukuy carrera-kunamanta. Kunanpachapi, kay yachaqkuna wasin pachaq iskayniyuq yachaqkuna wasinchan.[92][105]
  • Julio C. Tello yachaqkuna wasin Avenida Grau 1190-pi kachkan, San Fernando Hampi Yachay Facultad-pa waqtan, Mamallaqtap San Markus Kuraq Sunturpi. Kay hatun wasi, lliw Piruw mamallaqtamanta yachaqkuna wasinchan, yachaqkunaqa chalamanta, antimanta, sachamanta, chinchaymanta, uralanmanta, kunti, antimanta hamun; hinallataq, tukuy carrera-kunamanta. Kunanpachapi, kay yachaqkuna wasin isqunchunka iskayniyuq yachaqkuna wasinchan.[106]

Kawsay saphi, qhapaq kayninpas[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Centro histórico de Lima
Bien cultural inscrito en 1988, extensión en 1991.
Pacha:Lima

Willana:
Lima, “Qhapaqkunap llaqtan”, aswan hatun, chaninchasqa uma llaqta Awya Yalapi karqan, Ispaña allpanchikpi, qaylla 18 ñiqin pachakwatap chawpinkama. Pacha kuyuchip qatanninraq ruwasninsraq, kunanpacha achka wank'akuna kan, ñawpa San Francisco kunwintu hina, kay kunwintuqa aswan hatun kay tiqsi muyup k'uchu kan. Achka Limap wasinkuna maki k'apchiqkuna, llaqtamanta k'apchiqkunap, sumaqwasi kamaq, Iwrupamanta hamawt'akunaptin ruwamurqan (UNESCO/BPI)[56]

Huchuy willay
El Centro Histórico de Lima, conocido como Ciudad de los Reyes, se encuentra en el valle del Rímac y fue fundado por el conquistador español Francisco Pizarro en enero de 1535 en los territorios dirigidos por el Cacique de Rímac. Lima fue la capital política, administrativa, religiosa y económica del Virreinato del Perú y la ciudad más importante de los dominios españoles en América del Sur. La ciudad desempeñó un papel destacado en la historia del Nuevo Mundo de 1542 al siglo XVIII, cuando la creación de los Virreinatos de Nueva Granada (1718) y de La Plata (1777) puso fin gradualmente a la omnipotencia de la más antigua colonia española en América del Sur.

El proceso de evangelización trajo varias órdenes religiosas a finales del siglo XVI. Obtuvieron un gran reconocimiento que se tradujo en la construcción de muchas iglesias y conventos de gran extensión y sofisticación. También se construyeron hospitales, escuelas y universidades. La Universidad San Marcos fue construida en 1551. La vida social y cultural de la ciudad se organizó en estos lugares, dando así al Centro Histórico una imagen de convento que caracterizó el perfil urbano de la ciudad hasta la mitad del siglo XX. Allí, la creación artística de alto nivel y la producción tuvo lugar e influyó en la mayoría de las regiones de América del Sur. El cambio demográfico, desde la ciudad colonial hasta hoy, explica las graves modificaciones del paisaje urbano. En el área metropolitana actual se puede observar una huella escasa del centro histórico de Lima, a excepción de algunos conjuntos notables: la Plaza de Armas (con la catedral, la capilla del Sagrario, el palacio arzobispal), la Plaza de la Vera Cruz con Santo Domingo, y sobre todo el complejo monumental del convento de San Francisco. Aunque el desarrollo urbano del siglo XX —la construcción de la avenida Abancay en 1940— ha reducido este inmenso dominio, San Francisco aún presenta un conjunto de edificios conventuales que destaca por su superficie, su coherencia, la belleza de la arquitectura y la riqueza de decoraciones interiores.

Muchas de las obras públicas construidas durante el período del virreinato son importantes monumentos históricos de hoy, como el puente de piedra sobre el río Rímac, el Paseo de Aguas, la Alameda de los Descalzos y la Plaza de Toros de Acho ubicada en el actual distrito de Rímac, y el Cementerio General, actualmente llamado Presbítero Matías Maestro. En el siglo XVII, la ciudad fue rodeada de murallas hasta 1870. Durante este período, la arquitectura de Lima cambió debido a varios fuertes terremotos en 1586, 1687 y 1746. Por lo tanto, los edificios fueron estabilizados con adobe y ladrillos en el primer piso y quincha (durante los tiempos prehispánicos) en el segundo, mejorando así el comportamiento estructural durante los terremotos. La arquitectura civil se caracterizó por fachadas, pasillos, patios y balcones particularmente cerrados o de "caja", que variaron ligeramente en estilo y tipo durante el período republicano, hasta fines del siglo XIX, cuando se inició la "modernización" urbana y nuevos edificios arquitectónicos orientados al estilo europeo fueron introducidos. Los monumentos históricos (edificios religiosos o públicos, como el palacio Torre Tagle) que se encuentran dentro del perímetro del Patrimonio Mundial datan de los siglos XVII y XVIII y son ejemplos típicos del barroco hispanoamericano. La arquitectura de los otros edificios es a menudo representativa del mismo período. Así, a pesar de la adición de ciertas construcciones del siglo XIX (como Casa Courret en el estilo Art Nouveau) al viejo tejido urbano, el núcleo histórico de la ciudad recuerda a Lima en la época del Reino Español del Perú. (UNESCO/BPI)[56]

La Universidad Nacional Mayor de San Marcos cuenta —o se relaciona históricamente— también con varios monumentos considerados por el Ministerio de Cultura del Perú como Patrimonio Cultural de la Nación, al ser obras arquitectónicas o lugares de valor artístico, histórico, cultural y social:[107]

ID Monumento Provincia Localidad Ubicación Imagen
LIM-243 Universidad Nacional Mayor de San Marcos Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Casona de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Parque Universitario, esquina con Jirón Azángaro.
Universidad Nacional Mayor de San Marcos
Universidad Nacional Mayor de San Marcos

Subir otra imagen

LIM-193 Plaza de Santa Ana de Lima Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima
Plaza de Santa Ana de Lima
Plaza de Santa Ana de Lima

Subir otra imagen

LIM-224 Iglesia de San Carlos de Lima, hoy Panteón de los próceres Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Casona de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Parque Universitario, esquina con Jirón Azángaro.
Iglesia de San Carlos de Lima, hoy Panteón de los próceres
Iglesia de San Carlos de Lima, hoy Panteón de los próceres

Subir otra imagen

LIM-226 Iglesia de San Marcelo de Lima Lima Distrito de Lima Jirón Rufino Tarrico, esquina con Avenida Emacipación.
Iglesia de San Marcelo de Lima
Iglesia de San Marcelo de Lima

Subir otra imagen

LIM-239 Convento de Santo Domingo e Iglesia de la Veracruz de Lima Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Jr. Camaná, esquina con Jirón Conde de Superunda.
Convento de Santo Domingo e Iglesia de la Veracruz de Lima
Convento de Santo Domingo e Iglesia de la Veracruz de Lima

Subir otra imagen

LIM-248 Palacio del congreso Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Plaza de la Inquisición (conocida hoy como Plaza Bolívar).
Palacio del congreso
Palacio del congreso

Subir otra imagen

LIM-252 Antiguo colegio real de San Felipe Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Colegio Real de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Jr. Ancash cuadra 6, esquina con Jirón Andahuaylas.
Antiguo colegio real de San Felipe
Antiguo colegio real de San Felipe

Subir otra imagen

LIM-257 Antigua escuela de medicina de San Fernando Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Facultad de Medicina "San Fernando" (Universidad Nacional Mayor de San Marcos): Av. Grau cuadra 7.
Antigua escuela de medicina de San Fernando
Antigua escuela de medicina de San Fernando

Subir otra imagen

LIM-399 Casa de Raúl Porras Barrenechea Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Miraflores (Lima) Calle Narciso de la Colina 398, esquina con Calle Alfonso Ugarte 179.
Casa de Raúl Porras Barrenechea
Casa de Raúl Porras Barrenechea

Subir otra imagen

LIM-463 Huaca de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos Ver categoría en Wikimedia Commons Lima Distrito de Lima Ciudad Universitaria de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Avenida Universitaria s/n. - Avenida Venezuela cuadra 34.
Huaca de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos
Huaca de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos

Subir otra imagen

Kurku kallpanchay[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

2019 Qun Awya Yala P'ukllanaykunan Sede[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

2019 Qun Awya Yala P'ukllanaykunanpaq, "Lima 2019 Ruwaq Comite"-qa achka wasichakuna akllanqaku, paykunaqa qaylla Lima llaqtamanta kanayta karqan, Callao hinaq, Chaykunawanpi Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin karqan, chayman ruwanaypaq, kaykuna ruwayta atiyraq kanan:

  • San Markus Sinku Hayt'ana Pampa (musuqllachina) — atletismo y fútbol;
  • San Markuspa polideportivo-n (ruwachina) — gimnasia rítmica, artística y con trampolín, bolos y pelota vasca.

Aylluskapuraq Uynikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

San Markus Kuraq Yachay Suntur aswan 500 conveniokunawan kan, hawa mamallaqtakunam yanapakunaypaq achka hawa yachaysunturkunawan waq sunturkunawan. Kay conveniokuna t'aqwina kanan atin, wiñachina, hamawt'akunap aswan yachanaypaq, yachaqkunap phawanaypaq atinpas, qhipadradupitaq, hinallataq ñawpagradupi waqkunapas. Phanakuna, tantanakuykunam kamachiy wasi kaykunata qhwayta kanan, becakunap, conveniukunapas taq'ayta hina kanan, kay kamachita rikturwasipi kachkan, yachay sunturpa chawpin

Kaykunawan wakin conveniokuna kapun (2017 wata, Intiraymi killakama):[108][109]

América del Norte:

  •  Kanata Universidad de Columbia Británica
  •  Kanata Universidad de Montreal
  •  Kanata Universidad de Quebec en Montreal
  •  HAM Jardín Botánico de Misuri
  •  HAM Jardín Botánico de Nueva York
  •  HAM Universidad de Harvard (LASPAU: Latin American Scholarship Program of American Universities)
  •  HAM Museo Field de Historia Natural
  •  HAM Universidad Drexel
  •  HAM Universidad de Massachusetts Lowell
  •  HAM Wildlife Conservation Society
  •  Mihiku Benemérita Universidad Autónoma de Puebla
  •  Mihiku Universidad Autónoma de Guadalajara
  •  Mihiku Universidad Autónoma del Estado de México
  •  Mihiku Universidad Nacional Autónoma de México
  •  Kuwa Universidad de Camagüey Ignacio Agramonte y Loynaz

América del Sur:

  •  Arhintina Universidad de Buenos Aires
  •  Arhintina Universidad Nacional de La Plata
  •  Arhintina Universidad Nacional de Rosario
  •  Qullasuyu Universidad Mayor Real y Pontificia San Francisco Xavier de Chuquisaca
  •  Parasil Universidad de São Paulo
  •  Parasil Universidad Estatal de Campinas
  •  Parasil Universidad Federal de Bahía
  •  Parasil Universidad Federal de Minas Gerais
  •  Parasil Universidad Federal de Río de Janeiro
  •  Chirisuyu Pontificia Universidad Católica de Valparaíso
  •  Chirisuyu Universidad Católica del Norte
  •  Chirisuyu Universidad de Chile
  •  Chirisuyu Universidad de Santiago de Chile
  •  Kulunsuyu Universidad del Rosario
  •  Kulunsuyu Universidad Nacional de Colombia
  •  Kulunsuyu Universidad Santo Tomás
  •  Ikwayur Universidad Nacional de Loja
  •  Ikwayur Universidad Técnica Particular de Loja
  •  Parawayi Universidad Nacional de Itapúa

Asiya:

  •  Tayhan Universidad de Hanyang
  •  Tayhan Universidad de Hankuk de Estudios Extranjeros
  •  Tayhan Universidad Nacional de Andong
  •  Tayhan Universidad Nacional de Pukyong
  •  Chunwa Jardín Botánico del Sur de China
  •  Chunwa Universidad de Estudios Internacionales de Beijing
  •  Chunwa Universidad Suroeste de Ciencia y Tecnología
  •  Nihun Museo Nacional de Etnología de Osaka
  •  Nihun Universidad de Tokai
  •  Nihun Universidad de Waseda
  •  Nihun Universidad de Yamagata
  •  Malasya Universidad de Malaya
  •  Taylandya Universidad del Sur de Taiwán
  •  Taylandya Universidad Nacional Chengchi

Europa:

  •  Alimaña Universidad de Colonia
  •  Alimaña Universidad de Gießen
  •  Alimaña Universidad de Gotinga
  •  Alimaña Universidad de Leipzig
  •  Alimaña Zoo de Leipzig
  •  Pilhika Universidad Católica de Lovaina
  •  Thanispampa Universidad de Copenhague
  •  Ispaña Fundación Carolina
  •  Ispaña Universidad Autónoma de Barcelona
  •  Ispaña Universidad Autónoma de Madrid
  •  Ispaña Universidad Complutense de Madrid
  •  Ispaña Universidad de Granada
  •  Ispaña Universidad de Huelva
  •  Ispaña Universidad de La Rioja
  •  Ispaña Universidad de Oviedo
  •  Ispaña Universidad de Salamanca
  •  Ispaña Universidad de Santiago de Compostela
  •  Ispaña Universidad de Valladolid
  •  Ispaña Universidad de Zaragoza
  •  Suwami Universidad de Jyväskylä
  •  Ransiya Museo Nacional de Historia Natural de Francia
  •  Ransiya Universidad de Bordeaux
  •  Ransiya Universidad de Lille
  •  Ransiya Universidad de París I Panthéon-Sorbonne
  •  Ransiya Universidad de París V Descartes
  •  Ransiya Universidad de París-Sur
  •  Ransiya Universidad de Montpellier
  •  Italya Universidad de Florencia
  •  Italya Universidad de Milán
  •  Italya Universidad de Parma
  •  Italya Universidad de Pavia
  •  Italya Universidad de Roma "La Sapienza"
  •  Italya Universidad de Salerno
  •  Nuriqi Universidad de Oslo
  •  HQS Museo de Historia Natural de Londres
  •  HQS Universidad de Edimburgo
  •  HQS Universidad de Oxford
  •  Chiksuyu Universidad Carolina
  •  Suwiriqi Universidad de Gävle
  •  Suwiriqi Universidad de Lund
  •  Suwisa Jardín Botánico de Zúrich

Aswan kay convenio-kuna, San Markus Yachay Suntur paynin convenionta kapu, alianza estrategica kanayrayku, kaypita wakin yachaqkuna phawanaypaq kapun, qhipagradupi, ñawpagradupi, kimsa chanisqa Piruw yachay sunturnin —UNMSM, UNI UNALM-pas—. Kay programankuna wakin hawa mamallaqtakuna yachay sunturkunawan tikranaypaq kanan, huknin: Alimanya, Ransiya, Italiyapas, waqkuna.[110]

Yachay suntur hatun runakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin hatun runakuna:[111]:[59][43][44][2][112][92][113][114][115][116][117][118][119][120][121][122][123][124]

Autoridades y catedráticos sanmarquinos en Medicina y Ciencias de la Salud, inicios del siglo XX.

Yachaqikunawan yachachiqkuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Sanmarquinos destacados en Letras y Ciencias Sociales, inicios del siglo XX.

Paykunaqa kapun:

En ciencias, ingenierías y salud:

En letras, humanidades y artes:

En leyes, sociales y empresariales:

Sumay amawtakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Alumnos sanmarquinos de Jurisprudencia y Leyes en 1896.

Paykunaqa kapun:[59][44][2][92][125][126]

Siglo XIX:

Siglo XX:

Siglo XXI:

Rikchakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kaypipas qhaway[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. INEI-ANR. «II Censo Nacional Universitario 2010». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 4 de febrero de 2011 rikusqa.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 212): San Marcos en la sociedad del conocimiento». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  3. Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 308): Excelencia académica y moderna infraestructura». 17 de octubre de 2015 rikusqa.
  4. 4,0 4,1 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Autoridades: Rector de la UNMSM». 31 de agosto de 2010 rikusqa.
  5. 5,0 5,1 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Vicerrectorado Académico de la UNMSM». 31 de agosto de 2010 rikusqa.
  6. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Vicerrectorado de Investigación de la UNMSM». 31 de agosto de 2010 rikusqa.
  7. Oficina General de Planificación de la UNMSM. «Oficina de Estadística e Informática de la UNMSM». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 16 de diciembre de 2010 rikusqa.
  8. Universidad Coherente. «Presupuesto 2000-2013 en millones de nuevos soles». 30 de mayo de 2013 rikusqa.
  9. Portal de Transparencia Universitaria (UNMSM). «Información presupuestal». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 10 de febrero de 2011 rikusqa.
  10. Carlos Daniel Valcárcel. «Fundación de la Universidad de Santo Domingo (23 de febrero de 1558)». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  11. Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 318): San Marcos, conocimiento en permanente renovación». 20 de mayo de 2016 rikusqa.
  12. Carlos V. «Cedvla real del señor emperador Carlos V, y la reyna doña Juana su madre, sobre la fundación de ella Real Vniversidad». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  13. Carlos Daniel Valcárcel. «Fundación de la Universidad de Lima (12 de mayo de 1551)». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  14. Diario Muy Historia. «San Marcos, la universidad más antigua de América». 12 de mayo de 2016 rikusqa.
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 José Antonio del Busto Duthurburu. «Enciclopedia Temática del Perú. TOMO II: Conquista y Virreinato». Orbis Ventures, El Comercio. Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  16. Agencia de noticias (TVO-PERU.com). «La Universidad Nacional Mayor de San Marcos en la Independencia del Perú». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 17,8 Percy Cayo Códova. «Enciclopedia Temática del Perú. TOMO III: República». Orbis Ventures, El Comercio. Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  18. 18,0 18,1 18,2 Asamblea Nacional de Rectores (ANR), con el auspicio de la UNESCO. «Ranking Universitario en el Perú». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  19. Diario Correo. «PPK: Las mejores universidades en el Perú son del Estado». 28 de febrero de 2017 rikusqa.
  20. Thomson Scientific (Institute for Scientific Information). «Ranking Iberoamericano de Instituciones de Investigación (Universia)». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  21. SCImago Institutions Rankings. «Ranking Iberoamericano SIR». 30 de mayo de 2013 rikusqa.
  22. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Harvard: San Marcos es la mejor universidad con proyectos de innovación». 23 de mayo de 2016 rikusqa.
  23. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Universidad de Harvard respeta a San Marcos por su trayectoria en Latinoamérica». 23 de mayo de 2016 rikusqa.
  24. URAP Center. «University Ranking by Academic Performance (2010): Top Perú» (en inglés). 9 de enero de 2012 rikusqa.
  25. URAP Center. «University Ranking by Academic Performance (2011): Top Perú» (en inglés). 9 de enero de 2012 rikusqa.
  26. URAP Center. «University Ranking by Academic Performance (2012): Top Perú» (en inglés). 23 de noviembre de 2012 rikusqa.
  27. URAP Center. «University Ranking by Academic Performance (2013): Top Perú» (en inglés). 28 de enero de 2014 rikusqa.
  28. QS World University Rankings. «QS World University Rankings 2011/12: Top universities» (en inglés). 9 de septiembre de 2011 rikusqa.
  29. QS World University Rankings. «QS World University Rankings 2011/12: Top universities (Universidad Nacional Mayor de San Marcos)» (en inglés). Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 9 de septiembre de 2011 rikusqa.
  30. QS World University Rankings. «QS World University Rankings 2012/13: Top universities» (en inglés). 10 de septiembre de 2012 rikusqa.
  31. QS World University Rankings. «QS World University Rankings 2012/13: Top universities (Universidad Nacional Mayor de San Marcos)» (en inglés). 10 de septiembre de 2012 rikusqa.
  32. QS World University Rankings. «QS World University Rankings 2013/14: Top universities» (en inglés). 28 de enero de 2014 rikusqa.
  33. Diario La República. «Ranking pone a UNMSM como la mejor del Perú». 13 de febrero de 2011 rikusqa.
  34. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «San Marcos se consolida en ranking universitario». 17 de febrero de 2011 rikusqa.
  35. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «UNMSM: primera del país en ranking Web de Universidades». 7 de febrero de 2012 rikusqa.
  36. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Ranking Web of Universities: Peru». 28 de enero de 2014 rikusqa.
  37. 4 International Colleges & Universities. «University Web Ranking: Top Universities in Peru (2015)» (en inglés). 2 de agosto de 2015 rikusqa.
  38. 4 International Colleges & Universities. «University Web Ranking: Top Universities in Latin America (2015)» (en inglés). 2 de agosto de 2015 rikusqa.
  39. «SIR World Report 2012». SCImago. Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 11 de febrero de 2013 rikusqa.
  40. «SIR World Report 2013». SCImago. Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 29 de enero de 2014 rikusqa.
  41. «SIR Ibero-American Report 2014». SCImago. Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 28 de febrero de 2014 rikusqa.
  42. Diario oficial El Peruano. «Acreditarán a San Marcos: Es la primera universidad peruana que recibe esta distinción». 11 de marzo de 2011 rikusqa.
  43. 43,0 43,1 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Reseña histórica: Personajes distinguidos». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 16 de diciembre de 2010 rikusqa.
  44. 44,0 44,1 44,2 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Especiales UNMSM: 456 años de vida académica e institucional (2007)». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  45. Mario Vargas Llosa. «Discurso de MVLL por el otorgamiento de Doctor Honoris Causa por la Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  46. RTV San Marcos. «Perú fue gobernado por 21 presidentes sanmarquinos a lo largo de su historia republicana». 14 de enero de 2016 rikusqa.
  47. Nobelprize.org. «The Nobel Prize in Literature 2010: Mario Vargas Llosa» (en inglés). 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  48. CNN.com. «Peruvian wins Nobel for literature» (en inglés). 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  49. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Mario Vargas Llosa: Premio Nobel de Literatura 2010. Academia sueca otorga máxima distinción a destacado intelectual sanmarquino». 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  50. Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 222): Premio Nobel de Literatura 2010: Mario Vargas Llosa». 15 de octubre de 2010 rikusqa.
  51. RTV San Marcos. «Mario Vargas Llosa, Premio Nobel de Literatura 2010». 14 de enero de 2016 rikusqa.
  52. The New York Times. «Vargas Llosa Takes Nobel in Literature» (en inglés). 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  53. Agencia peruana de noticias (ANDINA). «Universidad Mayor de San Marcos prepara homenaje especial a Nobel Mario Vargas Llosa». 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  54. Diario El Comercio. «Profesores y estudiantes de San Marcos celebran premio Nobel de Mario Vargas Llosa». 9 de octubre de 2010 rikusqa.
  55. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Casona sanmarquina: Patrimonio Histórico de la Humanidad». 2 de mayo de 2016 rikusqa.
  56. 56,0 56,1 56,2 World Heritage Center, UNESCO. «Historic Centre of Lima» (en inglés). 27 de diciembre de 2014 rikusqa.
  57. Diario La República. «Casona de San Marcos: remanso cultural en el Centro de Lima». 13 de mayo de 2016 rikusqa.
  58. 59,0 59,1 59,2 59,3 Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 165): San Marcos, luz de la inteligencia del Perú y América». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  59. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultades de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 12 de agosto de 2010 rikusqa.
  60. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Áreas académicas de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 10 de agosto de 2010 rikusqa.
  61. Carlos V. «Cedvula real del señor emperador Carlos V, y la reyna doña Juana su madre, sobre la fundación de ella Real Vniversidad» (kastilla simipi).
  62. Carlos Daniel Valcárcel. «Fundación de la Universidad de Lima (12 de mayo de 1551)» (kastilla simipi).
  63. Óscar Saco Rodríguez. «Reseña histórica de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 12-010-2010 rikusqa.
  64. 65,0 65,1 65,2 65,3 Uriel García Cáceres. «Enciclopedia Temática del Perú. TOMO XII: Salud». Orbis Ventures, El Comercio. 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  65. Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 126): 456: 1551 - 12 de mayo - 2007». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  66. Varios autores. «International Dictionary of University Histories: "National University of San Marcos"» (en inglés). Fitzroy Dearborn Publishers. 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  67. 68,0 68,1 68,2 68,3 68,4 68,5 Varios autores. «Enciclopedia Temática del Perú. TOMO XI: Ciencia y Tecnología». Orbis Ventures, El Comercio. 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  68. Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 216): Equipo de gestión». Orbis Ventures, El Comercio. 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  69. 70,0 70,1 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Autoridades: Galería de Rectores de la UNMSM». 31 de agosto de 2010 rikusqa.
  70. 71,0 71,1 71,2 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Órganos de gobierno: Asamblea Universitaria». 12 de agosto de 2010 rikusqa.
  71. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Química e Ingeniería Química». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  72. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Biológicas». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  73. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Físicas». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  74. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela académico-profesional de Ingeniería Mecánica de Fluidos». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 2 de septiembre de 2010 rikusqa.
  75. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Matemáticas». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  76. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela académico-profesional de Computación Científica». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 2 de septiembre de 2010 rikusqa.
  77. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela académico-profesional de Ingeniería Geológica». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 2 de septiembre de 2010 rikusqa.
  78. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela académico-profesional de Ingeniería Metalúrgica». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 2 de septiembre de 2010 rikusqa.
  79. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela académico-profesional de Ingeniería de Minas». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 2 de septiembre de 2010 rikusqa.
  80. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela académico-profesional de Ingeniería Geográfica». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 2 de septiembre de 2010 rikusqa.
  81. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ingeniería Geológica, Minera, Metalúrgica y Geográfica». 27 de julio de 2012 rikusqa.
  82. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ingeniería Industrial». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  83. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ingeniería Electrónica y Eléctrica». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  84. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ingeniería de Sistemas e Informática». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  85. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Administrativas». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  86. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Contables». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  87. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Económicas». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  88. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Letras y Ciencias Humanas». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  89. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Educación». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  90. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Facultad de Ciencias Sociales». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  91. 92,0 92,1 92,2 92,3 92,4 92,5 92,6 Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Catálogo Universitario y Prospecto de Admisión 2011-I». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  92. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Escuela de Posgrado de la UNMSM». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  93. Diario El Comercio. «Construcción de anillo vial en San Marcos fue capricho de la gestión de Castañeda, según comuna limeña». 26 de enero de 2011 rikusqa.
  94. Diario Perú21. «Ven innecesario anillo vial en San Marcos». 26 de enero de 2011 rikusqa.
  95. Diario El Comercio. «Construcción de anillo vial en San Marcos no va más». 26 de enero de 2017 rikusqa.
  96. Sistema de Bibliotecas de la UNMSM (SISBIB). «Breve reseña histórica de la Biblioteca central UNMSM». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  97. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Inauguran Clínica UNMSM». 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  98. Universia Perú. «Consultorio de sexualidad». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  99. Mario Miguel Meza Bazán. «Historia del Estadio de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  100. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Especiales UNMSM: El gigante dormido». 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  101. WOW.cl. «Metallica reventó el Estadio San Marcos de Lima - 19 de enero de 2010». 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  102. Terra Perú. «Bon Jovi actuará en Lima el 29 de setiembre en San Marcos». 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  103. Terra Perú. «Ver a Green Day en San Marcos costará entre S/. 45 y S/. 250 soles». 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  104. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Residencia de la "Ciudad Universitaria"». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  105. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Residencia universitaria Julio C. Tello». Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2015. 1 de septiembre de 2010 rikusqa.
  106. Instituto Nacional de Cultura. «Relación de Monumentos Históricos del Perú» (en español). 22 de agosto de 2017 rikusqa.
  107. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Oficina general de cooperación y relaciones interinstitucionales». 29 de mayo de 2014 rikusqa.
  108. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Blog de la oficina general de cooperación y relaciones interinstitucionales». 29 de mayo de 2014 rikusqa.
  109. Alianza Estratégica (UNMSM-UNI-UNALM). «Convenios y Contratos». 15 de marzo de 2011 rikusqa.
  110. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Reseña histórica: Personajes distinguidos» (kastilla simipi).
  111. Universidad Nacional Mayor de San Marcos. «Sanmarquinos ilustres del Perú». 18 de agosto de 2010 rikusqa.
  112. Revista "San Marcos al día" (UNMSM). «San Marcos al día (n° 190): San Marcos, universidad del Perú profundo». 30 de agosto de 2010 rikusqa.
  113. Diario Perú21. «'Sanmarquinos ilustres': Desde Mario Vargas Llosa hasta El Panfleto». 12 de mayo de 2015 rikusqa.
  114. RPP Noticias. «Seis peruanos ilustres que fueron rectores de San Marcos». 6 de enero de 2016 rikusqa.
  115. RPP Noticias. «Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Cantera de ilustres peruanos». 10 de mayo de 2016 rikusqa.
  116. Diario Perú21. «Universidad San Marcos: Conoce a algunas mujeres sanmarquinas ilustres». 15 de mayo de 2016 rikusqa.
  117. Tamayo San Román, Augusto. «Hombres de Ciencia y Tecnología en el Perú: Cinco siglos de investigación científica en el territorio peruano». 12 de junio de 2016 rikusqa.
  118. Diario El Comercio. «San Marcos cumple 466 años: 10 ex alumnos ilustres». 14 de mayo de 2017 rikusqa.
  119. RPP Noticias. «Conoce a los brillantes peruanos que pasaron por la UNMSM en su aniversario 466». 14 de mayo de 2017 rikusqa.
  120. RPP Noticias. «5 escritores que estudiaron en la Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 14 de mayo de 2017 rikusqa.
  121. WAPA. «San Marcos: Conoce a algunas de las egresadas más ilustres de esta casa de estudios». 14 de mayo de 2017 rikusqa.
  122. Diario Publimetro. «Egresados ilustres de San Marcos que ejercen importantes cargos». 14 de mayo de 2017 rikusqa.
  123. Agencia peruana de noticias (ANDINA). «San Marcos: conoce a sus egresados que ejercen importantes cargos en el Perú [interactivo]». 5 de julio de 2017 rikusqa.
  124. Efraín Nuñez Huallpayunca. «Debates: Universidad Nacional Mayor de San Marcos». 5 de septiembre de 2010 rikusqa.
  125. Albert Einstein (1 de enero de 1951). «It gives me great pleasure to extend to my colleagues of the University San Marcos my heart-felt thanks» (en inglés). 4 de enero de 2015 rikusqa.

Hawa tinkikuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]


Wallqanqa (Lima) Listritukuna (Limaq) Unancha (Limaq)
Limaq llaqta suyu: Ankun | Ahustinu | Ati | Atipamanta Mariya Llaqta | Chaqlakayu | Hatunquchamanta Maqlalina | Hatunquchamanta Santa Mariya | Hisús Mariya | Limaq | Linsi | Lurikanchu-Chusiqa | Lurikanchumanta San Huwan | Lurin | Mulina | Pachakamaq | Phaqchachakuna | Pukusana | Purrispa San Martín | Qarawayllu | Qispi | Qispillaqta | Qumas | Rimaq | Rumichaka | Salwatur Llaqta | San Isiru | San Luwis | San Mihil | San Wartulu | San Wurha | Santa Anita | Santa Rusa | Surkillu | Surqu | Sumaqñawch'i | Uliwukuna | Uqhucha | Waranku | Miraphuluri | Miraphulurimanta San Huwan | Witurya | Wiriña | Yanañawch'i
Wallqanqa (Piruw) Suyukuna (Piruw) Unancha (Piruw)
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
The Quechua Alliance
Qichwa Wikidiyaqa 2020 Qichwa Simi Aktiwismumanta Atipanakuypi, yupaychasqa suñaytam chaskikurqan

———— Qichwa Wikipidiya - kuskallapunim qispichikusun ————
"Wikipidia en quechua obtiene reconocimiento en 1er Concurso de Activismo Quechua"

The Wikipedia Logo