Istriptukuku pharinhitis

Wikipediamanta
Faringitis estreptocócica

Mayk'aq allin lluqsiyninqa faringitis estreptocócica kaqqa exudado amigdalar kaqwan kay runa 16 watayuq.
Akllana hawa imankunawan
CIE-10J02.0
CIE-9Mana allin chani
DiseasesDB12507
MedlinePlus000639
eMedicinemed/1811
Unquspaykiqa hampikamayuqman riy Hampiqpa willaynin 

Istriptukuku pharinhitis, istriptukuku amiktalitis, istriptukuku amuqlli unquy kaqqa, lat. Pharyngitis streptococcica, Amygdalitis streptococcica, kast. Faringitis estreptocócica, amigdalitis estreptocócica, mana chay dolor de garganta estreptocócico kaqqa (tunquri nanay riqsikuq hina) huk faringitis kaq hina huk bacteria huchayuq rayku sutichasqa estreptococo del grupo A.[1] Nanachin faringe kaqta, amígdalas kaqta wakin kutitaq laringe kaqta. Aswan rikukusqa sintomasqa kanku fiebre, dolor de garganta punkiy kay ganglios linfáticos kaqpi. Wawapurapi, 37% tunquri nanaywan[2] machu runakunapurapitaq 5 chanta 15% kay nanayllawantaq.[3]

Faringitis kaqqa huk bacteria huchayuq raykuqa huk unquy chimpachikuq huk unqusqa runawan kaptiykipacha. Lluqsiyninqa kay hisopado de garganta kaqmanta huk pachan willayta quchiy atinku. Mana ruwakunmanpischu kay qhawayqa imaraykuchus sanillachikuyqa ñikunman sintomasllamantapacha. Sichus diagnosticoqa ari ñikunña chay mana chay sichus kaynin ancha hatun, qukunku antibióticos kaqta aswan qhipa nanaykunata chinkachinapaq chanta aswan utqhay kutirinanpaq.[4]

Signos y síntomas / Unanchakuna watupanakunawan[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Aswan rikukuq sintomasqa kay faringitis estreptocócica kaqmanta kanku dolor de garganta, fiebre aswan kay 38 °C (100,4 °F), secreción (pus kay amígdalas kaqpi) chanta punkisqa ganglios linfáticos.[4]

Wak síntomas kanku: dolor de cabeza, náuseas chanta vómitos, dolor abdominal,[5], dolor muscular,[6], mana chay fiebre escarlata mana chay puntos rojos en el paladar. Kay qhipakaq mana anchata rikukunchu ichaqa kan característico kay unquymanta.[4] Kay unquyqa huk período de incubación kaqniyuq huk mana chay kimsa p’unchawmanta chinpachikuy qhipanmanta, chanta síntomas rikhurimurqanku.[4] Mana qhaja tiyan chay, ojos enrojecidos, ch’aka, qhuña mana chay sarna simipi, manasina faringitis estreptocócica kanmanchu.[3]

Causas / Qallakuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Faringitis estreptocócica kaqqa huk bacteria huchayuq kan kayqa sutichasqa estreptococo beta-hemolíticopa A qutunmanta (chantapas sutichakun GAS).[7] Wak basterias kay estreptococos mana beta-hemolíticospa grupo A kaqnin kaq chanta fusobacterias kaqkunapas faringitiskaqta quchikunkuman[4][6] Huk unqusqa runawan chiqan chanta qaylla kaptiyki chimpakun chayraykutaq maypichus achkha runakuna tiyanku chaypi, ejércitopi hina chanta yachaywasipi hina, chimpachikuy aswan hatun kanqa.[6][8] Tarikurqa kay ch’aki bacterias polvopi mana chimpachikuqchu kanku, kay juq’u bacteriasri kay kiru pichanapi mana chay wak rich’akuq kayman kaqkunapi kaqkunaqa chunka phichqayuq p’unchawkunakamapuni kawsankuman.[6] Mana rikukuqchu kay chimpasqa mikhunakunaqa kay unquyta quchikuqqa.[6] huk 12% wawakunapuramanta mana signosniyuq manataq sintomasniyuq kaqkunaqa kay bacteria GAS kaqniyuq tunqurinpi.[2]

Diagnóstico / Reqsichisa[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Allichasqa Centor chikukuna
Chikukuna estreptococopaq Probabilidad Kamachiynin
1 utaq pisi <10% Manaraq munasqa antibiótico utaq cultura
2 11–17% Cultura utaq RADT antibióticowan kawsarichisqa
3 28–35%
4 utaq 5 52% Antibióticos empíricos

Ima ruwaytachus faringitis unqusqa runakunaman quyta yachanapaqqa kay huk hinasqa Centor yuyay kaqkunawan llamk’akunman. Kaykunaqa willanku kay infección estreptocócica kaq kayninmanta phichqa clínicos criteriosman hina.[4]

Huk chanin qukun sapa hukman hina kay qatimuq criteriosman:[4]

  • Manaraq tos
  • Ch'amqasqa llulluwan gangliospa kunkan
  • Pacha qalliy >38,0 °C (100,4 °F)
  • Secreción utaq hinchazón kaqpa amígdalas kaqnin
  • Watamanta sullk'a 15 watakunayuq (huk chiku menos sichus >44 watayuq tiyakun)

Ichaqa, kay Sociedad de Enfermedades Infecciosas de América mana ruwakuyninwanchu kachkan kay empíricos ruwaykunaman chanta antibióticos kaqkunallata qukunan tiyan ñin sichus cultivo lluqsiynin kusa kaptin chay.[3] Pruebasqa mana ruwakunmanchu kimsa watayuq uraman wawakunapi imaraykuchus estreptococos kay A qutumanta chanta fiebre reumática mana rikukuqchu kanku, ichapas huk hermanuyuq kay unquywan kanman chay.[3]

Pruebas de laboratorio/ K'uchu qhawana chuya ruwaykuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Huk isopado de fauces kay allinnin[9] huk faringitis estreptocócica kaqta tarinapaq huk 90–95% llulluwan kaqwan.[4] Chantapas huk prueba rápida de estreptococos kaqwan llamk’akunman (riqsichikuq huk utqhay prueba hina mana chay RADT). Ichapas kusa kan prueba aswan utqhay chay, huk llulluwan aswan pisi (70%) chanta nikusqa kikin (98%) kay faucesmanta hisopado .[4]

Lluqsiynin huk faucesmanta hisopado mana kan allin, sintomasman yapasqa chay diagnosticuta ch’uwanchan, sichus musphaypi kakuchkan chayqa.[10] Machu runapiqa, huk RADT negativo tiyapuqwan kusapacha diagnosticuta wich’unapaq, ichaqa wawapurapiqa huk tunquri cultivota ruwakunanta munakun kay lluqsiyta ch’uwanchanapaq.[3] Mana faucesmanta hisopatuta sapa p’unchaw ruwanachu sichus unqusqa mana sintomasniyuq chay, imaraykuchus wakin runakuna "apanku" sapa kuti kay bacterias estreptococos kaqkunata tunquripi mana ni ima nanayniyuq.[10]

Diferencial reqsichisa[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay faringitis estreptocócica sintomasninku wak unquykunawan yapakuptinku chay, ancha ch’ampa diagnosticuta ruwana kanqa mana qhawayta ruwasparaq.[4] ch’ujuqa, qhuñaqa, diarrea chanta ojos irritados, enrojecidos kaqkunaqa k’ajaman yapasqa chanta uma nanayman ima aswan willakuq kanku kay dolor de garganta viral faringitis estreptocócica kaqta.[4] Kay rikukusqa punkiy kay kunka ganglios kaqmanta yapasqa tunquri nanaywan, k’ajawan chanta amígdalas punkiywan ima chantapas kay mononucleosis infecciosa kaqpi rikhurinman.[11]

Prevención[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay amigdalectomía mana chay amígdalas operación huk allin ñawpa willakuq kanman kay pikunachus sapa kuti tunquripi infeccioneswan kaqkunapaq (astawa kimsamanta watapi).[12] Ichaqa, kusakunaqa mana achkhachu chanta episodiosqa pachawan pisillachkan, aswan jaqaymanta kay aqllasqa ruwaykunamanta.[13][14] Kay episodios kutiruwakusqakuna kay faringitis kaqmanta kay Gas positivo quqkuna huk runapi pichus cronica GAS kayniyuq kaqpi pichus virales infeccionesta sapa kuti hap’ichkan chaypi rikhurimullankumantaq.[3] Mana allinchu tratamiento ruwanaqa kay runakuna qayllasqa unquyman ichaqa mana sintomasniyuqchu chay.[3] Ama munakunchu yanapana kay GAS unquywan runakunata imaraykuchus chimpachikuy kaynin chanta aswan qhipa nanaykuna ancha pisi chay.[3]

Tratamiento[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Faringitis estreptocócica kaqqa mana yanapasqa chinkapun huk machkha p’unchawkunapi.[4] Saniyachiy antibióticos kaqwanqa unquy kawsayninta pisillachin huk chunka suqta  phanipi.[4] Imaraykuchus saniyachiyta kay antibióticos kaqwan jampinaqa kan aswan qhipa nanaykunata pisillachina kay hinata fiebre reumática chanta absceso retrofaríngeo [4] chanta ancha kusa sichus kay jisq’un p’unchawkunapi kay síntomas rikhurimusaptinpacha kamachikun chay.[7]

Analgésicos[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Analgésicos kaqqa kay antinflamatorios no esteróideos (AINE) chanta paracetamol (acetaminofeno) kaqqa ancha kusa nanayta kay faringitis estreptocócica kaqwan kamachinankupaq.[15] lidocaína kaqqa sankhu ima chaypas kusa kanman.[16] Ichapas kay esteroides kaqkuna nanaywan yanapankuman chay[7][17] mana sapa kuti ruwanapaq kusachu.[3] Machu runakunaqa aspirinasta upyankuman ichaqa wawakunaqa ama upyanankuchu tiyan kay síndrome de Reyekaq rayku.[7]

Antibióticos[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay aqllasqa antibiótico Estados Unidospi kay faringitis estreptocócica kaqta saniyachinapaq kan penicilina V hark’ayninrayku, chaninninrayku chanta allin ruwayninrayku.[4] Europapitaq amoxicilinakaqta munakun.[18] Indiapi, maypichus k’aja reumática aswan hatun, penicilina benzatínica G kaqta kamachikun intramuscular hina ñawpa aqllayta hina sanillaypaq.[7] Allin antibióticos kaqqa kay síntomas thaskiyninta kay 3-5 p’unchawkunamanta huk p’unchawman pisillachin chantaqa chimpachikunata pisillachillantaq.[10] Yanapakunku aswanta imaraykuchus kay mana ancha rikukuq nanaykunata pisillachinapaq kay hinata fiebre reumática kaqta chanta abceso retrofaríngeokaqtawan.[19] Ichapas achkha kusa ñiykuna antibióticos saniyachiypaq kan chay, chantapas qhipa jamuyninkunata yachakunallantaq ima tiyan.[6] chanta allin mana imapas saniyayta kusa machu runakunaman pichunatachus mana allintachu jampikuna ruwan chaykunaman qunaqa.[19] Antibióticos kaqkunata faringitis estreptocócica kaqpaq willakun aswan hatun ritmuman suyasanchikmanta kay difusión grado.[20] Willakun eritromicina chanta wak kunamacrólidos mana chay clindamicina runakunapaq anchaalergias a la penicilinakaqkunayuq.[4][3] Ñawpaqta kay cefalosporinas kaqwan saniyachikunman tukuypaq, pikunapichus mana ancha ch’ampa alergiaschu.[4] Infeccionesqa kay estreptococo kaqpas huk glomerulonefritis aguda, kaqman apanman ichaqa, antibióticos upyayninqa mana kay qhipa ruwakuypaq frecuencianta pisillachinchu.[7]

Pronóstico[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Faringitis sintomasqa allichapunku saniyachiywan manapas chaywan kay kimsa – phichqa p’unchawninpi.[10] Antibioticoswan saniyachiyqa aswan qhipa nanaykunata chimpachiykunata pisillachin, wawakunaqa 24 chininita antibióticos upyaytawan yachay wasiman kutinkuman.[4] Machu runapiqa aswan qhipa nanaykunaqa ancha pisi.[3] Wawakunapiqa tukuy pachapi reumática k’ajaqa pisi rikukun, ichaqa, aswan riqsikuq kay cardiopatía qukuq kay Indiapi, África subsaharianapi chanta wakin k’uchus Australiamanta.[3]

Kay complicaciones faringitis kaqmanta estreptococo kaqrayku kanku:

Aswan pisi qullqi junt’achina kay unquypaq kay Estados Unidospi wawaspaq $350.000.000 kan.[3]

Epidemiología[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Faringitis aswan hatun ñiqi maypichus faringitis estreptocócica kachkan kaytaq 11 junu runakunapi huk watapi Estados Unidospi tarikun.[4] Aswan achkha unquykuna virusmanta kanku chay, kay estreptococos kay A beta-hemolitico qutumanta huchayuq kanku kay 15-30% kay unqusqakunamanta kay faringitis kaqwan wawakunapi chanta 5-20% machu runakunapi.[4] Kay unquykunaqa invierno tukukuptin rikhurimun chanta primavera qallariyninpi ima.[4]

Pukyukuna[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

  1. Plantilla:DorlandsDict
  2. 2,0 2,1 Shaikh N, Leonard E, Martin JM (September 2010). "Prevalence of streptococcal pharyngitis and streptococcal carriage in children: a meta-analysis". Pediatrics 126 (3): e557–64. Error: Bad DOI specified. PMID 20696723. 
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 Shulman, ST; Bisno, AL; Clegg, HW; Gerber, MA; Kaplan, EL; Lee, G; Martin, JM; Van Beneden, C (2012 Sep 9). "Clinical Practice Guideline for the Diagnosis and Management of Group A Streptococcal Pharyngitis: 2012 Update by the Infectious Diseases Society of America.". Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America. PMID 22965026. 
  4. 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 Choby BA (March 2009). "Diagnosis and treatment of streptococcal pharyngitis". Am Fam Physician 79 (5): 383–90. PMID 19275067. http://www.aafp.org/afp/2009/0301/p383.html. 
  5. 5,0 5,1 Brook I, Dohar JE (December 2006). "Management of group A beta-hemolytic streptococcal pharyngotonsillitis in children". J Fam Pract 55 (12): S1–11; quiz S12. PMID 17137534. 
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Hayes CS, Williamson H (April 2001). "Management of Group A beta-hemolytic streptococcal pharyngitis". Am Fam Physician 63 (8): 1557–64. PMID 11327431. http://www.aafp.org/afp/20010415/1557.html. 
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Baltimore RS (February 2010). "Re-evaluation of antibiotic treatment of streptococcal pharyngitis". Curr. Opin. Pediatr. 22 (1): 77–82. Error: Bad DOI specified. PMID 19996970. 
  8. Lindbaek M, Høiby EA, Lermark G, Steinsholt IM, Hjortdahl P (2004). "Predictors for spread of clinical group A streptococcal tonsillitis within the household". Scand J Prim Health Care 22 (4): 239–43. Error: Bad DOI specified. PMID 15765640. 
  9. Smith, Ellen Reid; Kahan, Scott; Miller, Redonda G. (2008). In A Page Signs & Symptoms. In a Page Series. Hagerstown, Maryland: Lippincott Williams & Wilkins. pp. 312. ISBN 0-7817-7043-2. 
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 Bisno AL, Gerber MA, Gwaltney JM, Kaplan EL, Schwartz RH (July 2002). "Practice guidelines for the diagnosis and management of group A streptococcal pharyngitis. Infectious Diseases Society of America". Clin. Infect. Dis. 35 (2): 113–25. Error: Bad DOI specified. PMID 12087516. 
  11. Ebell MH (2004). "Epstein-Barr virus infectious mononucleosis". Am Fam Physician 70 (7): 1279–87. PMID 15508538. http://www.aafp.org/afp/20041001/1279.html. 
  12. Johnson BC, Alvi A (March 2003). "Cost-effective workup for tonsillitis. Testing, treatment, and potential complications". Postgrad Med 113 (3): 115–8, 121. PMID 12647478. 
  13. van Staaij, BK; van den Akker, EH; van der Heijden, GJ; Schilder, AG; Hoes, AW (2005 Jan). "Adenotonsillectomy for upper respiratory infections: evidence based?". Archives of disease in childhood 90 (1): 19-25. PMID 15613505. 
  14. Burton, MJ; Glasziou, PP (2009 Jan 21). "Tonsillectomy or adeno-tonsillectomy versus non-surgical treatment for chronic/recurrent acute tonsillitis.". Cochrane database of systematic reviews (Online) (1): CD001802. PMID 19160201. 
  15. Thomas M, Del Mar C, Glasziou P (October 2000). "How effective are treatments other than antibiotics for acute sore throat?". Br J Gen Pract 50 (459): 817–20. PMID 11127175. 
  16. Generic Name: Lidocaine Viscous (Xylocaine Viscous) side effects, medical uses, and drug interactions. MedicineNet.com (p'unchaw: 2010-05-07 )
  17. Effectiveness of Corticosteroid Treatment in Acute Pharyngitis: A Systematic Review of the Literature.. Andrew Wing. 2010; Academic Emergency Medicine
  18. Bonsignori F, Chiappini E, De Martino M (2010). "The infections of the upper respiratory tract in children". Int J Immunopathol Pharmacol 23 (1 Suppl): 16–9. PMID 20152073. 
  19. 19,0 19,1 Snow V, Mottur-Pilson C, Cooper RJ, Hoffman JR (March 2001). "Principles of appropriate antibiotic use for acute pharyngitis in adults". Ann Intern Med 134 (6): 506–8. PMID 11255529. http://www.annals.org/cgi/reprint/134/6/506.pdf. 
  20. Linder JA, Bates DW, Lee GM, Finkelstein JA (November 2005). "Antibiotic treatment of children with sore throat". J Am Med Assoc 294 (18): 2315–22. Error: Bad DOI specified. PMID 16278359. 
  21. 21,0 21,1 UpToDate Inc.
  22. Stevens DL, Tanner MH, Winship J, et al. (July 1989). "Severe group A streptococcal infections associated with a toxic shock-like syndrome and scarlet fever toxin A". N. Engl. J. Med. 321 (1): 1–7. Error: Bad DOI specified. PMID 2659990. 
  23. 23,0 23,1 Hahn RG, Knox LM, Forman TA (May 2005). "Evaluation of poststreptococcal illness". Am Fam Physician 71 (10): 1949–54. PMID 15926411. 
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Istriptukuku_pharinhitis&oldid=651014" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)